Hika hizketan

• Etxean ez diete seme-alabei hika transmititu

  Esther Learreta Errarte (1966) Arrasate

  Etxean ez diete seme-alabei hika transmititu baina ez dakite oso ongi zergatik.

• Arrasateko euskalkia ezin ulertu Legazpian

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Alaberi batzuetan hika egiten diete, baina ez da zerbait naturala. Biek ikastolan ikasi dute. Hasiera batean, irakasle gehienak ez ziren herrikoak. Euskara batuari garrantzi handiagoa ematen zitzaion. Juncalek gogoratzen du, umetan Legazpira joaten zenean, bertako haurrek ez ziotela ulertzen, euskalkian hitz egiten zuelako.

• Euskalkien aberastasuna

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Euskalkiek, herri-nortasuna eta aberastasuna ematen dute. Etxean eta kalean transmititzen da euskalkia.

• Gaztelaniaz hitz egiteko sasoi bat izan zuten

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Gaur egun, euskaldunak diren gazteek gaztelaniaz egiten dute haien artean. Garai batean, denek izaten zuten gaztelaniaz hitz egiteko sasoi bat, baina azkar bueltatzen ziren euskarara.

• Senarrarekin ez du inoiz hitanoz hitz egiten

  Esther Learreta Errarte (1966) Arrasate

  Senarrak hika egiten du baina bikoteak ez du inoiz hika egiten elkarrekin.

• Gizonezkoek hitanoz emakumeak baino gehiago

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Emakumeen artean hika gutxiago egiten da eta horren arrazoiak zeintzuk izan daitezkeen pentsatzen dute. Garai batean, sozialitzatzeko modua ezberdina zen, eta emakumeak etxe barruan gehiago harremantzen ziren. Frankismo garaian, emakumeek gaztelania gehiago erabiltzen zuten eta hori ere izan daiteke hitanoaren galeraren arrazoi bat.

• Emakumeak beti kritikatuak izan dira

  Esther Learreta Errarte (1966) Arrasate

  Emakumeak beti formak mantendu behar izan ditu eta kritikatuagoa zen beti. Emakumeak galtzak jazten hasi zirenean, kritika asko jaso zituzten. Gaur egun, bikote gazteen artean kontrol gehiago dagoela esaten da.

• Euskalkia eskolan erakutsi beharko litzake

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Ikastolan, hika batuko aditzak ikasi zituzten. Gaur egun, eskola batzuetan ez dira hikako aditzak ikasten, ez eta ikusten. Herriko hizkera eta herriko hitanoa erakutsi biharko litzake.

• Hitanoa erabilera faltagatik galtzen da

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Hitanoa sustatzeko ikastaroak egiten badira baina gero ez bada erabiltzen, alperrikakoa da. Berdina pasatzen da euskararen erabilerarekin.

• Aditz formalen eta hizkeran arteko ezberdintasuna

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Aditz tauletan agertzen dena eta hitz egiteko modua oso ezberdina da.

• Mugikorrik gabeko garaiak

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Mugikorrak erabiltzen ez ziren garaiari buruz hitz egiten dute. Lehenengo mugikorrak nolakoak ziren. Unibertsitate inguruko telefono-kabinetan ilarak egoten ziren telefonoz deitzeko.

• Bizitzan ez dute ezer faltan bota izan

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Garai bateko eta gaur egungo emakumearen bizimodua nola aldatu den. Haien amekin alderatuta, ondo bizi izan direla uste dute. Askatasun gehiago izan dute, etxetik kanpo lan egin dute... Juncalen etxean, umetan, etxeko zereginak egiten zituzten guztiek, mutilek eta neskek. Ez dute ezer faltan bota izan.

• Ikastolako oroitzapenak

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Ikastolako lagunen artean, beti dago norbait guztiaz gogoratzen dena. Ikastolan askatasun gehiago zutela uste dute. Erlijioko irakaslea gogoratzen dute.

• Baserria izatearen abantailak

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Baserriko bizimodua beti izan da gogorra, batez ere animaliak izanda. Juncalen ustez, joera bat ikusten ari da baserrira bueltatzeko. Estherrentzat, askotan baserri mundua idealizatu egiten da. Umetan, oporraldiak baserrian apsatzen zituzten hango lanak egiten. Koronabirusaren garaian, jende askok eskertu zuen baserrian bizi ahal izatea.

• Baserri mundua arriskuan?

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Baserri mundua arriskuan dagoen edo ez eztabaidatzen dute. Baserri bat konpontzea eta produkzio bat aurrera eramatea, oso garestia da. Juncalek, inguruko baserritarren artean lanak banatzen dituen auzo bati buruz hitz egiten du.

• Militantzia lehen eta orain

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Gaur egungo militantzia eta garai batekoa, oso ezberdina da. Konpromezu-maila asko murriztu da.

• Gaur egungo umeen jolasak

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Garai bateko eta gaur egungo umetako jolasak guztiz ezberdinak dira. Umeak zirenean, kalean jolasten zuten baina gaur egun dena kotxez beteta dago eta ezinezkoa da. Umetan jolasten zituzten jokuak ez dira ikusten gaur egun (goma, sokasaltoan...). Askotan umeak mugikorrarekin ere ikusten dira.

• Patinetean eskolara

  Esther Learreta Errarte (1966) Junkal Perez Lizarralde (1967) Arrasate

  Umeak taldean joaten dira eskolara, patinetearekin.

• Hika mutilekin bakarrik egin izan du

  Xabier Elkorobarrutia Letona (1966) Arrasate

  Nahiz eta gurasoak haien artean eta semeekin zuka egin, etxean beti entzun du zuka egiten amonari eta osabei. Osabek beti hika egiten zieten. Gaztetan, mutilekin hika egiten hasi zen, baina neskekin ez. Gaur egun, jende gutxiagorekin egiten du euskalkiko hika. Hika batua gehiago erabiltzen du, gehienbat lantokian.

• Lantokian, hika batua erabiltzen du

  Xabier Elkorobarrutia Letona (1966) Arrasate

  Xabier irakaslea da, eta lankideekin euskara batuan hitz egiten du gehienbat. Hitanoz hitz egiten badu, batuan edo bere lankideen euskalkian egiteko joera dauka.