Hika hizketan

  • Leire Larrañaga Bere belaunaldiko mutilek jada noka gutxi

    Leire Larrañaga Sudupe (1981) Azkoitia

    Azkoitian gaur egun mutilek toka egiten dute, baina noka gutxi entzuten da. Bere belaunalditik beherako neskek gutxi erabiliko dutela uste du, nahi lagun-talde bakan batzuetan oraindik ere eutsi. Noka egiten duten mutilak are gutxiago direla iruditzen zaio. Bere belaunaldiko mutilek jada ez diotela hika egin izan dio.

  • Leire Larrañaga Beste herrialde batzuetatik etorritakoen semeak toka

    Leire Larrañaga Sudupe (1981) Azkoitia

    Garai batean neska-mutilek lagunartean hika egiten zuten. Gero bazituzten beren erabilera-ohiturak: zaharragoei ez, gurasoei ez... Gaur egun ez da erabiltzen neska-mutilen harremanerako. Mutilek gehienek egingo dute hika. Beste herrialde batzuetatik etorritakoen semeek ere hika erabiltzen dute, lagunartean hala ikasita.

  • Damiana Belaustegi Abade eta fraideen aurrean belaunikatu eta muin eman

    Damiana Belaustegi Jaio (1924) Mendata

    Gernikako on Pako medikua joaten zen Mendatara. Hilean hainbeste kobratzen zuen. Berorika hitz egiten zioten. Abaderen batekin edo fraideren batekin topo eginez gero, aurrean belaunikatu eta kordeletan muin eman behar izaten zieten. Fraideak artoa edo garia batzen. Inguruetan ez du ezagutu soroak bedeinkatzea, baina Markinan bai. Soroan gurutzeak nola ipintzen ziren.

  • Felix Razkin Arbizuko hitanoa mantendu du

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Euskara ezinbestekoa da Razkinentzat. Seme-alabei hika hitz egiten die. Lehen hitza euskaraz egin, eta sorpresa politak hartzen ditu. Arbizuko euskara mantendu du, eta transmititu.

  • Maider Irizar Aitak seme-alabei hika egin die

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Etxean jaso du hitanoa: hika egin die aitak, Antzuolako hika, hiru seme-alabei. Amak ez. Eta auzoan ere entzun du, gizakumeen artean. Emakumeen artean ez, ezta adinekoen artean ere.

  • Maider Irizar Anai-arreben artean zuka; anaiak lagunekin hika

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Jakin du auzoko emakume batzuek normaltasunez zerabiltela hitanoa, baina berak ez du emakumeen artean entzun. Berak ez du senideekin hika egin izan, aitak beraiei hika egin arren eta aitak bere anai-arrebekin hika egin arren. Amaren familian ez dago ohiturarik. Auzoan ere umetan zuka aritzen ziren beti neska-mutikoak. Anaia gerora hasi zen hika egiten, ehiza-lagunekin. Mutilen arteko kontua da hika gaur egun, eta mutilek ez dakite neskei hika hegiten.

  • Maider Irizar Hitanoari buruz entzundakoak

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Hitanoaren aurkakorik ez du entzun orain arte, ez diote ahlakorik transmititu, baina galdezka hasita, orain bai, entzun ditu gauza batzuk. Mutilen kontua dela, adibidez.

  • Maider Irizar Euskararen zapalkuntzak eraginik bai nokaren galeran?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Baserritarrek erdaraz egiteko jokera izan zuten, frankismo garaian euskara desprestigiatuta zegoelako, baina berak ez du zuzenean hori bizi izan. Hitanoaren galeran eragina izango zuela dio, baina ez daki zergatik gertatu den gehienbat emakumeen kasuan, euskara guztientzat egon zelako zapalduta.

  • Maider Irizar Neska eta mutil ez ziren berdin sozializatzen

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Mutilen eta nesken aisialdia eta sozializatzeko moduak ez dira berdinak izan, eta horrek hitanoaren erabileran ere eragin du. Emakumeen kasuan, eremu intimoko hizkera bilakatu zen.

  • Maider Irizar Egungo mutil gazteen erabilera, "berpizte" bat?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Nokaren galera handiagoa izan da tokarena baino, herri guztietan. Ikerketa egiten ibili denean, hainbat baserritan entzun ditu hitanoaren kontrako iritziak. Gazteen artean mutilek darabilte, baina bere ustez ez dute jaso aurreko belaunaldiek bezala, etxean naturaltasunez. "Berpizte" moduko bat ikusten du, erabilera aldaketa bat...

  • Maider Irizar Gizakumeen arteko hikak "bizirauteko eremu" bat izan du

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Elkarrizketatzaileak dio mutilen kasuan ez dela etenik egon hitanoaren transmisioan. Gizakumeen arteko hikak "bizirauteko eremu" bat izan du, eta emakumeenak ez. Hitanoa zatartzat jo zuten.

  • Maider Irizar Euskara zaharrean hitanorik ez?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Hika, berorika eta zuka espainolaren eraginez sortutako tratamenduak direla dio, ez direla betikoak: 'Hi' zen singularra eta 'zu' plurala, eta 'zuek' gero sortu zen. Leizarragak hika hitz egiten zion Jaungoikoari.

  • Maider Irizar Eskoletan batua gailentzeak herri hizkeren transmisioan eragin?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Euskara batua eta hitanoa. Eskolan ez diote hitanoa erakutsi, baina batuko hitanoko formak ulertzea ez zaio zaila iruditzen, hala ere. Batuaren aurrean euskalkiek izan dezaketen desprestigioak hitanoari ez zion mesederik egingo, seguruenez. Hitanoak ez dauka lekurik maila akademikoan, ahozkorako delako, eremu informalekoa.

  • Maider Irizar Emakumeen formak berreskuratu beharra

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Hitanoaren osasuna Oñatin: anaia-eta ikusita, osasuntsu dagoela dirudi, indartsu, baina mutilen artekoa soilik da. Emakumeen formak oso gutxi entzuten ditu, baita adinekoen artean ere. Emakumeen formak berreskuratzea faltako litzateke.

  • Maider Irizar Emakumeek hika egiteko erreparoa

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Zaharragoei hika egitea zaila gertatzen zaio. Hik maila berekoen artekoa izateko muga dauka. Hala ere, oraingo mutil gazteek errazago egiten diete hika zaharragoei, emakumeek baino. Esango dutenaren beldur dira, "ausarkeria" ote den konfidantza handia ez dutenekin hala hitz egitea.

  • Maider Irizar Hika egiteak konplizitatea ematen du

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Bere kasa hasi zen hika egiten, galdu ez dadin. Erabiltzen duenean hurrekotasun bat sentitzen du pertsona horrekint. Asko ezagutzen ez dituenekin ere hasi da batzuetan, eta hika egite horrek konplizitate bat sortzen du.

  • Maider Irizar Hitanoa galduko balitz, zer?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Hitanoa galtzea lastima izango litzatekeela dio. Aberastu egiten du euskara.

  • Maider Irizar Zergatik hasi zen hika egiten

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Etxean jaso bai, baina ez zuen erabiltzen, eta bazuen kezka hori. Horregatik hasi zen. Hasieran nahastu egiten zituen hika eta zuka. Hasieran arraroa egiten zitzaion, baina gero berez irteten dela dio. Ez du gogoan zeinekin hasi zen lehenengo, ez zen erabaki hain konzientea izan... Oñatin batekin bakarrik egiten du. Lagun eta lankideekin egiten du, eta denak ere euskararen pobretzearekin arduratuta daudenak dira.

  • Maider Irizar Hitanoa, ahalduntzerako tresna?

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Bere kasuan kontzientzia linguistikoarekin lotuta dago hitanoa erabiltzea. Ez du ahalduntze-prozesu moduan ikusten. Ez da kontziente izan nokaren galeraren arrazoiez, eta ez da emakume bila ibili hika egiteko: toka zein noka, biak berdin darabiltza. Baina uste du balio dezakeela berdinago sentitzeko.

  • Maider Irizar Hasieran hika trakets samar: hi eta zu nahastuta

    Maider Irizar Kortabarria (1975) Oñati

    Hika egiten hasteko prozesua. Lotsarik ez, konfiantza zegoelako, baina aditzak falta zitzaizkion. Etxean entzundakotik atera zituen aditzak, batzuetan asmatu ere bai. Erabiltzeak konfiantza dakar. Hasieran ohikoa da lehengo ohiturara joatea, zukara jotzea. Hizkuntza emozioekin lotuta dago, eta salto bat egitea suposatzen du. Zailena: gutxi egoten den jendearekin egiten jarraitzea eta taldeetan, hi eta zu nahasten direnean. Hi-k ez dauka pluralik.