Hika hizketan

• Hikak harreman-mota deskribatzen du

  Leire Larrañaga Sudupe (1981) Azkoitia

  Hika galtzea altxor bat galtzea litzatekeela uste du. Beretzat hika ez da komunikatzeko tresna bat bakarrik, harreman-mota deskribatzen du, harreman hori gertukoa dela adierazten du. Noka galtzeak emakume bezala garrantzia handia izango lukeela iruditzen zaio eta kontzienteki eragin behar dela uste du, hori aldatzeko.

• Hitanoa Xabier Munibe ikastetxean lantzeko aukera

  Leire Larrañaga Sudupe (1981) Azkoitia

  Xabier Munibe ikastetxea publikoa da eta handia, gainera. Irakasleak asko aldatzen dira eta asko kanpotik etorritakoak dira, baina badaude bertako edo inguruetako irakasleak ere. Hori dela eta, ikusten du hitanoa eskolan lantzeko aukera. Bestela zaila litzateke, beste herri batzuetakoek ez dutelako hika erabiltzen.

• Magisteritza ikasten ari zela, euskal kontzientzia piztu

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Donostian egin zituen Magisteritza ikasketak eta euskal kontzientzia piztu zitzaion han, besteak beste, Martxelo Otamendi ikaskideari esker. Irakasleek ez zuten euskararekiko jarrera onik, baina leku askotako ikasleak zeuden eta euskaraz egiten zuten beraien artean. Hika ere erabiltzen zutela dio.

• Amaginarrebari gustatu ez arren, senarrarekin hika

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Umetatik hika egin izan du lagunekin, nahiz eta beti egon lagunen bat egiten ez zuena edo erraztasun gutxiago zuena. Nobioarekin eta haren lagun azpeitiarrekin ere beti hika. Amaginarrebak bikoteak elkarrekin hika egitea ez zela egokia esan arren, ohitura horrekin jarraitu zuten. Ahizpak senarrarekin zuka egiten du. Seme-alabei hika egiten diete.

• Seme-alabei hika egin arren, euren artean zuka

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Alabak ez du lagun guztiekin egiten hika. Bakoitzarekin duen harremanaren araberako izango dela uste du. Seme-alabei hika egin izan diete txikitatik, baina euren artean zuka egiten dute. Senarrak eta semeak elkarrekin hika egiten dute. Garai batean naturalago irteten zela hika uste du. Gaur egun kontzienteki egin beharra dago.

• Hitanoa telebistan eta literaturan

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Garai batean telebistan hika eredu onak ematen ziren hainbat telesailetan, baina gaur egun ez dago halakorik. Goazen! telesailean, esaterako, gazteek hikako testuak berdin-berdin ikasiko lituzketela uste du. Literaturan badaude elkarrizketetan hika sartzen duten idazleak.

• Hikaren gertutasuna; kontzientziaren beharra

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Hikak gertutasuna eta konplizitatea ematen duela eta zuka harreman-mota ezberdina sortzen dela dio. Lankide berri bati zuzentzean, lehenbizi ea euskaldun zaharra ala euskaldun berria zen begiratzen zuen, hika egiten hasteko. Baina euskaraz ondo moldatzen zirenekin, normalean, hika. Gaztetan ere, amari dendan laguntzen ziotenean, bezero askorekin hika. Hika egiteko kontzientzia eduki izan du beti, batez ere seme-alabak izan eta gero.

• Emakume eta gizonezkoeen ezberdintasunak, baita hizkuntzari lotuta ere

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Garai batean gizonezkoak gehiago sozializatzen ziren eta horregatik eutsiko zioten hobeto hitanoari. Bertsotan ere gauza bera gertatzen zen, emakumeek etxean ikasten zuten bertsotan. Gizonak ausartagoak ere izaten dira: ondo edo gaizki, aurrera. Emakumeek gehiago exijitzen diete euren buruei, gizarteak ere gizonen parean egoteko gehiago eskatu izan dielako. Entzun izan du hika emakumezkoentzat ez dela fina. Azken urteetan emakumezko batzuk ahalduntze tresna gisa hasi dira hitanoa bultzatzen.

• Emakumeak komunikatzaileago

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Jende berria ezagutzea, harremanak eta komunikazioa gustatzen zaizkio, aberasgarria delako. Emakumeek gehiago komunikatzen dutela uste du. Emakume eta gizonezkoen arteko aldea; emakumeen izaera. Interesgarria litzateke emakumeen arteko komunikazio hori noka izatea.

• Ikasleen gurasoekin, normalean, zuka

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Amaren dendan bezeroekin hika egiten zuen gaztetan. Irakasle bezala, normalean zuka egin izan du gurasoekin, baina batzuekin hika ere bai, salbuespenez, batez ere gazteagoekin edo ikasle ohiekin.

• Etxean hika jaso arren, seme-alabei ez diete egin

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Beraiei hika egiten zieten, eta anai-arreben artean halaxe egin izan dute beti. Baina beraiek seme-alabei edo ilobei zuka egin izan diete. Itziarrek dio errieta egiteko bakarrik erabili izan duela hika seme-alabekin.

• Auzoko lagunekin hika; kalean zuka

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Ezagutzen dituzte elkarrekin hika aritzen diren senar-emazteak, baina ez zaie oso egokia iruditzen. Beraiek hika ohitu ziren eta halaxe egin izan dute. Hika beraiekin batera bukatu dela uste dute, ondorengoei zuka egin izan diete eta. Auzoko lagunekin hika egiten zuten, baina kalera joandakoan zuka, batez ere ezezagunekin. Itziarrek gizonezkoei hika egiteko joera.

• Hika edo zuka egitea, ohitura kontua

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Seme-alabei umetatik zuka egiten ohitu dira eta bilobei ere beti halaxe egin izan diete. Itziarrek dio haserretutakoan egiten duela hika, barrutik halaxe ateratzen zaiolako. Hika egitea ohitura kontua dela iruditzen zaie.

• Lagunartean hika

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Elkar ezagutu zutenean hasieran zuka egingo zuten, baina behin konfiantza hartutakoan, hika. Etxean entzun izan dute hika. Kuadrillakoekin egiten dute hika batez ere. Asierrek esaten du gero eta gehiago egiten duela, batzuetan aitari ere bai. Tabernara joandakoan, lehenengo hitza hika. Bestela adinak eta neska edo mutila izateak baldintzatzen du zuka/hika hastea.

• Hika egitea ere errespetuzkoa

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Zuka hitz egitea omen da errespetuzkoa, baina Asierrek dio hika egitea ere errespetuzkoa dela, konfiantza handiagoa ematen duelako. Behin pertsona batekin zuka ohitutakoan, kosta egiten da ohitura aldatzea. Osabekin hika egiten dute.

• Noka beherantz, ez delako erabiltzen

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Noka hitz egiten badakitela uste dute. Julenek erabiltzen du berari hika egiten dioten zenbait neskarekin. Asierrek dio ez duela erabiltzen. Noka galtzen ari da, ez delako erabiltzen; baina ez da mutilen kontua soilik, neska askok ez dute hika egiten eta. Nagusiagoen artean noka eta toka bizirik daude oraindik.

• Anaiekin hika eta arrebekin zuka

  Joxe Joakin Sarasua Urkizu (1938) Lezo

  Anaiekin hika egiten zuen, baina arrebekin zuka. Amak zuka hitz egiten zien denei. Asko galdu da hitanoa Lezon.

• Ama-alaben transmisioan etena

  Alaia Beitia Bolinaga (1985) Oñati

  Senideekin eta lagunekin bai, baina ama-alaben artean ez da transmisioa mantendu. Alaiak uste du ez zirela konsziente galdu egin zitekeela. Askok ez dakite zergatik ez dieten alabei egin. Euskara galtzeko arriskua ere ez dute bizi izan adineko batzuek, arnasguneetan. Berari ere gertatu zaio erdaraz gaizki moldatzea, eta erdaraz ikasteko lehengusu batek erdaraz egitea. Baina gaztelania ez ikastea ezinezkoa da gaur egungo gizartean.

• Baserriko lanen banaketa

  Esperanza Aiastui Aiastui (1942) Joxepi Arregi Aranburu (1936) Mariaxun Arregi Aranburu (1936) Pilar Guridi Aiastui (1935) Oñati

  Baserriko lanak. Emakumeek lan asko egiten zuten baserrian, baina gizonek ere bai. Hika egin beharrean zuka egiten dute, eta elkarri kargu hartu.

• Hikarekin zer harreman?

  Aintzane Agirre Urzelai (1981) Oñati

  Etxean anaiek hika egiten diote elkarri, baina berari ez zion inork hika egin etxean. Villabonan bizi zenean, hika hizketan hasi zen Fleming ikastetxeko lankide batekin. Gipuzkeraz egiten zuen han, eta hitanoa ere bertakoa.