Hika hizketan

  • Xabier Eizagirre Etxean noka zen nagusi

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Gurasoek hika egiten zieten umetatik. Alabei agian gutxiago, gazterik etxetik alde egin eta urruntze horrek hizkeran ere aldaketa eragiten zuelako, antza. Anai-arreben artean hika egiten zuten eta, bost arreba zituenez, noka entzuten zen gehien etxean. Behin arreba txikiak osabari ere noka egin omen zion, artean ikasten ari zela.

  • Xabier Eizagirre Donostiako gazte kuadrilletan euskaraz aritzearekin nahikoa

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Familiako whatsapp taldean berari ere hika zuzendu izan zaizkio noizbehinka semea edo alaba, txantxa-giroan. Nahiz eta hori garai batean ez zegoen ondo ikusita, egokia iruditzen zaio, ikasi dezaten balio badu. Nahiz eta kuadrilla batetik bestera aldea egon daitekeen, gazteek Donostian ez dute hika aritzeko aukerarik eta euskaraz aritzea bera ere ez da izaten erraza batzuetan.

  • Xabier Eizagirre Hikaren erabilera egokia, hika jakitearen barruan

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa era naturalean jaso dutenek erabilera-ohiturak ere jaso izan dituzte oharkabean. Ez du uste "araurik" dagoenik, hika jakitearen barruan sartzen da egoki erabiltzea. Gogoan du behin mutil batek bere aitari toka egin ziola, hogei bat urte gazteagoa izanik. Aitak mutil hark ez zekiela euskaraz esan zuen.

  • Xabier Eizagirre Emakumeek euren buruari toka ala noka?

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Animaliei hika egin izan zaie. Orokorrean toka egin arren, kasu zehatz batzuetan baita noka ere, animalia emea denean. Hika aritzen direnek euren buruari ere hika egiten diote. Emakume batzuk esaten dute euren buruari toka egiten diotela. Xabier kontu horren inguruan hainbat emakumeri galdezka ibili omen da eta esaldi jakinetan bakarrik izango dela iruditzen zaio.

  • Xabier Eizagirre Hika, komunikazio-tresna

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hikak patxada ederra ematen duela dio. Gauza bitxitzat hartzen da, baina komunikazio-tresna ohikoa izan da. Gaztelaniazko tratamenduekin egiten du konparaketa.

  • Xabier Eizagirre Hika irakasteko beharra ikusi zuten IRALEn

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEn irakasle lanean ibili zen lehen urteetan ez zuten ikusten hika irakasteko beharrik. Baina azken urteetan, hika galbidera zihoala ikusita, euskara bera bezalaxe hika ere irakastea, lantzea eta zuzentzea komeni zela ikusi zuten. Eman izan dituen ikastaroetan hika batua erabili izan duenez, ia herrikoan baino erosoago sentitzen da. Ikastaroetan batuko formak landu arren, beti esaten die irakasleei, euren herrietako formek ere ekartzeko, egokiak diren bitartean.

  • Xabier Eizagirre Hikaren galera ostikada handia litzateke euskararentzat

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa galtzea hizkuntzarentzat ostikada handi bat izango litzatekeela uste du, hizkuntzak bere osotasunean egoten direlako osasuntsuen. Euskararen ajeak, era askotakoak.

  • Xabier Eizagirre Neskak nagusi hitano ikastaroetan

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEn hasi zen hitanoa lantzeko ikastaroak ematen, baina gerora handik kanpo ere eman izan ditu hainbat ikastaro Donostian, Oiartzunen... Emakumezkoak izan dira nagusi eman izan dituen ikastaroetan eta gehienak 40 urte ingurukoak. Oiartzunen gazteak animatu ziren, 14 urtetik 20ra bitartekoak, baina han ere gehienak neskak. Neskak hitano ikastaroetan hasteko arrazoiak.

  • Xabier Eizagirre Noka, mutilek ere jakin beharrekoa

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Gaur egun noka bultzatzeko hainbat proiektu jarri dira martxan, baina arrisku bat ikusten du Xabierrek: mutilak alde batera geratzea. Hitanoa bi norabidetakoa da eta mutilek ere jakin behar dute tokarekin ez dela nahikoa hika jakiteko. Berari tokatu izan zaizkio hika zekitelakoan toka bakarrik zekiten mutilak.

  • Xabier Eizagirre Gazteei hitanoaren inguruan azaldu beharrekoak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa duela gutxira arte komunikazio-tresna ohikoa izan dela azaldu behar zaie gazteei bere ustez. Horrekin batera, bi norabidetakoa dela irakatsi behar zaie, egoeran jarriz. Eta, azkenik, erabiltzen den hitanoan egiten diren akatsak zuzendu beharko lirateke. Inork ez dienez irakatsi, hitano markak jartzen dituzte jarri behar ez diren lekuetan ere.

  • Xabier Eizagirre Ahozkotasuna, herriko hizkera eta hitanoa, batera lantzeko aproposak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Garrantzitsua litzateke ikastetxeetan hitanoa txertatzea. Horretarako, kasu batzuetan, lehenengo irakasleak prestatu beharko lirateke. Bere ustez ahozkotasunarekin batera landu beharko litzateke hitanoa, era praktikoan, herriko euskararekin batera. Herri bakoitzean bertako aditz-formak landu beharko liratekeela uste du.

  • Xabier Eizagirre Hikaren eremua oso murriztuta

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEko irakasleek hainbat topaketa egiten zituzten ahozkotasuna nola landu eta beste hainbat kontu elkarbanatzeko. Topaketa horietako batean Gasteizen irakasle zebilen batek esan zion hikaren kontua gipuzkoarrentzat uzten zuela. Gipuzkoara joanda, askok esan izan diote hikaren kontua Azpeiti-Azkoitikoentzat uzten dutela. Azkoitira joandakoan, neska gazteak hika "mutilen kontua" dela esaten entzun izan ditu.

  • Xabier Eizagirre Hitanoa Bizkaian; hiketa adierazteko hitz edo espresioak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa Bizkaian. Bizkaitar ezagun batzuk ikusi izan ditu telebistan hika, esaterako, Marino Lejarreta edo Amets Txurruka. Aulestin hitanoari "eztona ta baidona" esaten omen diote. Duela 19-20 urte azkoitiar bati "hitato" forma jaso zitzaion. Etimologiari begiratuta, egokia iruditzen zaio Euskaltzaindiak "hitano" hitza aukeratu izana.

  • Fernando Aranbarri Etxeko atea beti zabalik Olotzan

    Fernando Aranbarri Oiartzabal (1947) Azkoitia

    Etxeko atea beti zabalik egoten zen Olotzan. Baserritar batzuek Intxausti edo Bizkargi lantegietan gauez lan egiten zuten eta Olotzatik pasatzen ziren bizikleta hartzera eta, bueltan, lagatzera. Ama alarguna zen eta bere kezkatxoa izango zuela dio.

  • 486 Amak ehuna egiten zuen linuarekin (lihoarekin)

    Francisca Lizarralde Mujika (1930) Maria Angeles Lizarralde Mujika () Teresa Lizarralde Mujika (1938) Beasain

    Amak ehuna egiten zuen linuarekin (lihoarekin). Linasoroak (liho-soroak) nolakoak izaten ziren; "liñadie". Toponimia. Lihoaren inguruko lanak; tresnak: txarrantxa; etab. Lixiba nola egiten zuten. Emakumeen bizimodua baserrian. Ura etxera ekarri aurretik, garbitu beharreko arropak buru gainean ipini eta errekara joan behar izaten ziren garbiketak egitera.

  • 511 Errementari baserrian jaioa

    Xanti Enparantza Leunda (1946) Beasain

    Xanti Enparantza Leunda (1946-02-07), Beasainen bertan jaiotakoa, Errementari izeneko baserrian. Garai batean aitona eta aita errementari eta perratzaile lanetan aritutakoak. Baserriko tresnak ere egiten zituzten. 1965 inguruan utzi zuen aitak.

  • 511 Beasaingo Errementari baserria

    Xanti Enparantza Leunda (1946) Beasain

    Duela gutxira arte "Ermentari" (Errementari) baserrian bizi izan dira.

  • 410 Garai hartan seminariora joandakoak asko izan ziren

    Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain

    Ospitaleko mojekin ikasi zuen lehendabizi (haur hezkuntza); geroago fraideekin ikasi zuen 12 urte bete zituen arte. Ondoren Saturrarango Seminarioan hiru urte eta erdi egin zituen.

  • 410 Aitaren zaletasunak: ehiza eta soinua

    Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain

    Aita soinujolea zen. Inguruko mendi-erromerietan jotzen zuen; Lierniko erromeria. Zeraingo gazteak bertara joaten ziren. Aitaren zaletasun nagusiak: ehiza eta soinua.

  • 410 Aitak eskopeta berreskuratu zuenekoa

    Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain

    Joxek etxean duen eskopetaren inguruko azalpenak. Gerra garaian, eskopetak konfiskatu egin zituzten eta aitak bere eskopeta nola berreskuratu zuen kontatzen du.