Hika hizketan

• Hika baserritarrekin lotuta eta baserritarrak gutxietsita

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Hikaren desprestigioa nondik etor daitekeen. Hika baserritarrekin lotzen zen eta baserritarrak zeuden gutxietsita. Hika fonetikoki zuka baino gogortxoagoa izateak ere eragina izan dezakeela uste du Milak.

• Konplexua euskalkiarekin

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Euskalkiarekin konplexuak egon dira; gipuzkera hizkera goxoagotzat hartu izan da. Neurri batean elizaren eraginez izan dela diote, elizak gipuzkeraren aldeko hautua egin zuelako. Milari Tolosan gertatutako anekdota. Eskolan ere euskara batua irakasten da, baina Jasoneri naturalagoa iruditzen zaio ahoz bertako euskara erabiltzea.

• Bergaran ez zelakoan euskaraz egiten

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Gaztelaniaz ikasi zuten eskolan. Mojetan ibili zen Mila 12-13 urtera arte. Jasone, berriz, Bergaran. Osaba-izeben etxean egoten zen eta han dena euskaraz entzuten zuen arren, Bergaran ez zela euskaraz egiten uste zuen. Gerora jakin zuen orduan gaztelaniaz ezagutu zituenek bazekitela euskaraz. Aretxabaletan ere kalean gutxi egiten zen euskaraz.

• Hikarik ez nagusiagoei eta senar-emazteen artean

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Jasoneren anaia bikotearekin hika hasi zen, ikas zezan, baina ama haserretu egiten zen, senar-emazteen artean hika egitea ez zela egokia iritzita. Seme-alabek gurasoei hika egitea gogorragoa egiten zaio Milari. Nagusiagoei hika egitea ere ez da ohikoa izan. Pare bat kasu kontatzen dituzte.

• Konplexuen eragina hizkuntzan

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Gaztelaniaz egitea kutsakorra dela diote. Taldean norbaitek gazteleraz egiten badu, norberari ere nahi gabe ateratzen zaio. Mila gaztetan gaztelaniaz ondo egiten saiatzen zen, baserritarra zela igarri ez zedin. Jasonek hizkuntzarekiko kontzientzia zuen, baina Milak ez, eta zerabilen hizkerak prestigiorik ez zuenez, konplexua zuen bere hizkerarekiko.

• AEK-k lagundu zion kontzientzia hartzen

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Mila euskaraz alfabetatzen hasi zen eta hortik AEKn lan egiteko aukera sortu zitzaion. Arrasateko AEKn lan egin zuen 1983tik 1989ra, itxi zen arte. AEKn lan egiteak lagundu zion hizkuntzarekiko eta hikarekiko kontzientzia hartzen eta balioa ematen. Hango harremanak beti hika.

• Gaztetan lagunartean gaztelaniaz; euskaraz egiteko hautua

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milarentzat oso garrantzitsua izan zen hizkuntza baloratzea. Jasonek lagunekin gaztelaniaz egiten zuen gaztetan, baina une batetik aurrera euskaraz egiteko hautua egin zuten, kontzienteki. 6-7 lagun izango ziren hautu hori egin zutenak. Gerora, mutilekin elkartu ziren eta euskararen erabilera indartu egin zuten.

• Euskal kontzientzia piztuta, euskaraz egiteko erabakia

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Aretxabaleta

  Jasonek eta lagun batzuek euskararen aldeko hautu kontzientea egin zuten gaztetan, euskal kontzientzia pizten hasi zitzaienean. Aitak Aberri Egunean ikurrina zuen postaltxo bat jartzen zuen urtero irratiaren ondoan eta sestra sortzen zen etxean. Behin lagun batek azaldu zion hura zela euskaldunen bandera. Bilerak egiten eta kontzientzia politikoa hartzen hasi ziren pixkanaka.

• Hizkuntzarekiko konplexua izatetik kontzientzia hartzera

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak euskararekiko eta hikarekiko gauza txarrak besterik ez zituenez entzuten, konplexu handia zuen eta bere helburua gaztelaniaz ondo ikastea izan zen. Hala ere, inkontzienteki izan arren, euskaraz alfabetatzen hasi zen eta horri esker AEKn lan egiteko aukera izan zuen. Horrek lagundu zion euskararekiko kontzientzia hartzen. Administrazioan lan egin zuen arren, irakasle lanak ere egin zituen AEKn.

• Mutilei errazago hika neskei baino

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak baserriko koinatari hika egiten dio, hark zuka egin arren, baina alabari eta iloba neskari zuka; semeari eta iloba mutilei, berriz, hika. Jasonek ere aitortzen du errazagoa egiten zaiola mutilei hika egitea neskei baino.

• Euskararen erabilera asko jaitsi da Aretxabaletan

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Gazteek ez dute hika erabiltzen. Euskararen erabilera asko jaitsi dela herrian diote.

• Azpeitian irakasleek elkarrekin hika

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak Aretxabaletako ikastetxe batean lan egin zuen lehen aldiz atezain gisa. Han gaztelaniaz entzuten zuen dena. Handik Azpeitira joan zen lanera eta bestelako giroa aurkitu zuen. Irakasleek euskaraz ez ezik hika egiten zuten elkarrekin Azpeitian.

• Loramendi Elkarteak euskarari emandako bultzada indargabetzen

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Loramendi Euskara Elkartea sortu zen garaian, euskara asko indartu zen eta ia ez zen gaztelaniarik entzuten Aretxabaletan. Loramendi Elkarteak lanean jarraitu arren, euskararen egoera gainbehera joan da. Eskoriatzan euskararen egoera eskasagoa izan da eta beharbada hango ikasleak Aretxabaletara etortzeak ere izan zezakeen eragina. Gaur egun Eskoriatzan bertan agian hobea izango dela euskararen egoera dio Jasonek.

• Umeak gaztelaniaz, euskaraz jakin arren

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Euskararen egoera ez da oso ona Aretxabaletan gaur egun. Ume guztiek dakite euskaraz , baina ez dute erabiltzen.

• Euskarazko alfabetatze-eskolak ikastetxeetan

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Ikastola publiko bihurtu zen 1994an eta ikastolako lehenengo mailetako umeak Kurtzebarri ikastetxekoekin nahastu ziren. Bi eredu zeuden artean, B eta D. Aurretik, euskarazko alfabetatze-eskolak eman ziren ikastetxeetan, eskola orduetatik kanpo. Jasone aritu zen eskolak ematen `Euskalduntzen´ liburuarekin. Aretxabaletan arazorik ez, nahiz eta zenbaitek gogoko ez izan; Eskoriatzan, berriz, gaizki ikusita zeuden eskola horiek, euskararen kontrako jarrera zuen jendea zegoelako.

• Euskararen prestigioa gainbehera

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Garai batean euskarazko alfabetatze-eskoletan ibili zirenek euskaraz ikasi dutela gerora dio Jasonek, euskararekiko interesa izan dutelako. Euskarak prestigioa zuen orduan, baina prestigio hori galtzen joan da.

• 80ko hamarkadan, euskararen aldeko olatua

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Mila 1983an AEKn lanean hasi zenean, euskararen aldeko olatua zegoen. Alfabetatze taldeek euskalduntze taldeek baino poz handiagoa ematen zieten, jendea kontzientziatzen ari zen seinale zelako. Bestelako taldeak ere sortu ziren herrian, mendi taldea, esaterako. Garai horretan ez zutela gaztelaniaz hitz egiteko beharrik diote. Gaur egun asko jaitsi da erabilera. Kontzientzia falta dago.

• Euskarazko aditz eta egitura okerrak ugaltzen

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Jasonek dio umeek gaur egun ez dutela iraganeko aditz-formarik erabiltzen euskaraz hitz egiterakoan. Forma okerrak ari dira zabaltzen; zenbait adibide.

• Hikaren inguruko gogoetak edo zalantzak

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Euren buruari hika egiten diote. Jasonek dio berari idatziz ere hika ateratzen zaiola nahi gabe. Hikaren inguruan izaten dituzten zalantzak: mezuak idazterakoan aditza nola idatzi, talde oso bati idazterakoan nola idatzi... Zenbait adibide. Txakur emeei noka egiten diete. Jasonek dio zenbait gizonezkok toka egiten diotela berari.

• Hitanoaren egoera euskararen egoera txarrarekin lotuta

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Pena handia hartuko lukete hika galduz gero. Mila orain konturatu da altxorra duela bere baitan. Hitanoaren egoera ahula da, baina euskararen egoera ahularen barruan kokatu behar litzateke.