Hika hizketan

• Hika ikastaroak eman izan ditu

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Karmelek hika ikastaroak eman izan ditu Leintz Euskaltegian, jendeak eskatuta. Berak euskalkiko hika daki, ez euskara batukoa. Ikastaroko kide asko aurrez euskalkiaren inguruko ikastaroan ibiliak ziren. Hika ikastaroak emateko materialik ez zegoen eta sortu egin behar izan zuen. Zer material erabili zituen laguntza moduan.

• Hika ikastaroetako ikasleak; erregistroa aldatzea zaila

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Hika ikastaroetara doan jendea interesa duen jendea izan ohi da. Oso giro ona izan dute ikastaroetan. Aretxabaletan hikalaguna sortu zuten ikastaroan ibilitako batzuek. Klaseak praktikoak izaten dira. Ez da erraza erregistroa aldatzea eta batzuei asko kostatzen zaie hika hastea. Ikasle baten kasua.

• Gurasoengandik jaso zuen hika

  Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Gurasoek hika egiten zioten Axuni eta anai-arreben artean halaxe egiten zuten. Bestelako senideekin eta lagunekin ere hika egin izan du. Lagun bati zuka egiten zion, hika egitea errespetu falta iruditzen zitzaiolako. Eskoriatzan kalean gutxi egiten da hika.

• Gazteek ez dute hika norekin egin

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Bilobek hika ikasi nahi dutela esaten diote Axuni, baina kalean inork ez duenez egiten, gazteek ez daukate norekin praktikatu. Hala ere, mutil batzuek egiten dutela dio; neskek ez. Seme-alabei sekula ez die hika egin. Eskoriatzan badaude toka egin izan dioten gizonak ere. Pena ematen dio hika galtzeak.

• Hikaren egoera Eskoriatzan

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Eskoriatzan hika ez dago galduta, baina kalean oso jende gutxik egiten du; baserrietan hobeto gorde da eta batez ere gizonezkoen artean.

• Emakumeek hika gutxiago egiteko arrazoiak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Karmelek askotan entzun izan du senarrarekin hika egitea ez dela errespetuzkoa. Bestela, ez du inoiz entzun hika ez dela emakumezkoentzako moduko hizkera. Axunen kuadrillako batek ez zela errespetuzkoa esaten zuen. Emakumeek hika gutxiago egitea euskara gutxiago egitearekin lotuta egon daitekeela diote. Garai batean herriko jende inportanteak gaztelaniaz egiten zuenez, emakume askok ere gaztelaniaz egiten zuten, "dotoreagoa" zelakoan. Horrez gain, garai batean gizonek elkartzeko eta lagunartean hika aritzeko guneak zituzten (elkarteak, tabernak) eta emakumeek ez.

• Zukatik hikara pasatzeko zailtasunak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Oso zaila da erregistro-aldaketa egitea, zukatik hikara pasatzea. Karmelek AppaHi! aplikazioaren bitartez hika ikasten ari den lankide batekin hika egiteko dituen arazoen berri ematen du. Oharkabean irteten da hizkera bat edo bestea. Axuni gurasoek hika egiten zioten, aitona-amonek zuka egin arren. Ahizpari ezingo lioke zuka egin.

• Hikak gertutasuna ematen du

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Hikak zukak ematen ez duen gertutasun bat ematen du. Ezezagun bati hika egitea kosta egiten da. Hika egiteko, konplizitatea behar dela uste dute.

• Hitanoaren erabilera-arauak malgutzearen alde

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Hitanoaren inguruko "idatzi gabeko erabilera-arauak": senar-emazteen arten ez, seme-alabek gurasoei ez, adinekoei ez... Arauok asko murrizten dute eremua eta malgutu ezean, hika galtzeko arriskua dago.

• Euren buruari hika

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Euren buruari hika egiten diote. Zalantza dute euren buruarekin ari direnean toka ala noka egingo ote duten. Zenbait adibide. Axunek dio, gaztelaniaz ikasi zuenez, batzuetan oraindik gaztelania ere etortzen zaiola burura.

• Animaliei hika, baina erleei zuka

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Animaliei hika egiten diete: txakur arrei toka; Axunek, berriz, etxean duen katu emeari noka. Karmelek gogoan du aitak erleei zuka egiten ziela.

• Seme-alabei hika ez transmititzeko arrazoiak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Berak gurasoengandik hika jaso arren, Axunek ez die seme-alabei transmititu, baina ez daki ziur zergatik. Senarrak ez zuen hika egiten eta, kalean ere ez zenez egiten, hori izango zela arrazoia uste du. Karmeleren kasuan, senarrarekin hika egiten du, baina, alabak jaio zirenean, haiei zuka egiten hasi ziren eta, nahiz eta koskortutakoan hika hasi, gerora kosta egiten dela ohiturak aldatzea dio. Hala ere, euren seme-alabek hika asko entzun dutela eta egiteko gai izango liratekeela uste dute.

• Hitanoaren fama garai batetik hona

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Ez dute uste gaur egun hitanoaren inguruko aurreiritzirik dagoenik. Besterik gabe ez da egiten edo dakienak ez dauka norekin egin. Garai batean zuka egitea hika egitea baino dotoreagotzat jotzen zen eta are gehiago gaztelaniaz egitea.

• "Hi" gaztelaniazko "tú"ren pareko?

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Axunek aipatzen du hitanoa gaztelaniazko "tu"ren parekoa ote den, baina Karmeleri ez zaio hala iruditzen, ez direla konparagarriak uste du. Euskarazko eta gaztelaniazko tratamenduak.

• Irakasle eta abadeei berorika; anekdotak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Garai batean irakasleei, medikuei eta abadeei berorika egiten zitzaien. Axunek osaba abadearekin eta izeba maistrarekin gertatutako anekdotak kontatzen ditu. Izebarekin hika egiten zuen normalean, baina eskolan zuka egin zionean, izebak berorika egiteko eskatu zion.

• Euskalkiaren lanketa ikastetxeetan

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Kike Amunarrizek biraoen inguruan kontatutako anekdota. Euskaraz ez dagoela biraorik esaten da, baina etxeko euskara jatorra duenak asmatzen du nola iraindu edo birao egin. Karmeleren ustez, euskarari bizitasuna emateko eta horrekin gazteen erabilera bultatzeko, berebiziko garrantzia du euskalkia eskolan lantzeak. Bergarako Aranzadi ikastolako adibidea jartzen du: HHn eta LHn euskalkia erabiltzen dute ahozkorako eta mailetan gora egin ahala txertatzen dute euskara batua.

• Hitanoaren egoera Bergaran; Osintxuko kasua

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Bergaran norekin egiten duen hika Karmelek. Osintxun hika gehiago egiten da, bai gizonezkoek eta baita emakumezkoek ere. Mutilek hika gehiago egitea kontu orokorra da.

• Hika bultzatzeko, hikalaguna binaka

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Hika biziberritzeko zer egin behar ote litzatekeen. Hikalaguna jarriz gero, bikoteak egin behar lirateke, taldean ez delako hika egiten, biren artean baizik. Hau da, hikalagun bat hartu eta harekin aritu.

• Garbigailua eta igogailua asmakizunik onenak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Garbigailua sekulako asmakizuna izan zen. Axunen ustez igogailua da beste asmakuntza garrantzitsu bat. Karmelek kontatzen du amaren etxean igogailua jartzeko arazoak izan zituztela, bizilagun batzuek beharrik ez zutelako ikusten. Lehenengo garbigailuak nolakoak ziren. Aurretik etxe aurreko putzuan garbitzen zituzten arropak.

• Garai bateko emakumeen bizimodua

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Garai batean gizonezkoen lana lantegira joatea zen eta etxeko lanak emakumeek egin behar. Baserrian, gainera, kanpoko lanak ere egin behar izaten zituzten emakumeek. Gizonek siestarako aukera izaten zuten, baina emakumeek segi egin behar. Gauzak asko aldatu dira. Hala ere, gauzak atzerantz ote doazen dute sentipena.