Hika hizketan

• Mendiolan ikasi zuen hika

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Aitari eta osabari hika entzun arren, etxean zuka jaso zuen Davidek. Anaia nagusia Mendiolara ezkondu zen eta hara joaten hasi zen 17-18 urterekin. Han hika egiten zuten bai gizonezkoek eta bai emakumezkoek eta han ikasi zuen. Pixkanaka hasi zen hika anaiarekin eta koinatuarekin. Eskola nazionalean ibili ziren eta, eskolak gaztelaniaz izaten zirenez, euren lehen harremana gaztelaniaz izango zela diote.

• Mugikorrak sortutako mendekotasuna

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Anttonen ustez, hasierako mugikorrek zuten moduan, deiak egin eta mezuak bidaltzeko aukera bakarrik izatea litzateke onena. Gaur egun denetarik dute mugikorrek eta lotura sortzen dute. Mugikorretako aplikazioetan zenbat eta gehiago sartu, mendekotasun handiagoa sortzen dute. Beraiek ez dute sentitzen sare sozialak erabiltzeko beharrik. Daviden ilobak harrituta geratu ziren lau egunean behin kargatzen zuelako mugikorra.

• Gurasoei entzunda ikasi zuen hika

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Umetan gurasoak hika entzuten zituen euren senideekin, baina berari ez zioten egiten. Aitarekin eta aitaren lagunekin mendira joaten zen domekero eta haiei entzunda ikasi zuela dio. 15 urte zituela, Goñira joaten hasi zen udalekuetara eta bertan ezagutu zuen gaur egun bere senarra dena. Harekin hika hasi zen eta hika egin izan dute beti elkarrekin, amari eta amaginarrebari ondo iruditzen ez zitzaien arren.

• Alabei hika transmititzeko ahalegina; arauak hautsi beharra

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Alabei hika transmititzen saiatu da Karmele, baina oraindik behintzat ez dute egiten. Alaba zaharrenarekin pixka bat egiten du, baina gazteak ez du nahi. Hala ere, etxean hika entzun dutenez, oraindik badu esperantza noizbait hasiko ote diren. Alabek baimena dute beraiei hika egiteko, izan ere, garai bateko erabilera-ohiturei eutsiz gero, hika galdu egingo litzatekeela uste du. Berak oso jende zehatzarekin egiten du hika. Senar-emazteek elkarrekin hika egitea gaizki ikusita egon da eta beraiek zenbait iruzkin jasan behar izan dituzte.

• Hika ikastaroak eman izan ditu

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Karmelek hika ikastaroak eman izan ditu Leintz Euskaltegian, jendeak eskatuta. Berak euskalkiko hika daki, ez euskara batukoa. Ikastaroko kide asko aurrez euskalkiaren inguruko ikastaroan ibiliak ziren. Hika ikastaroak emateko materialik ez zegoen eta sortu egin behar izan zuen. Zer material erabili zituen laguntza moduan.

• Hika ikastaroetako ikasleak; erregistroa aldatzea zaila

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Eskoriatza

  Hika ikastaroetara doan jendea interesa duen jendea izan ohi da. Oso giro ona izan dute ikastaroetan. Aretxabaletan hikalaguna sortu zuten ikastaroan ibilitako batzuek. Klaseak praktikoak izaten dira. Ez da erraza erregistroa aldatzea eta batzuei asko kostatzen zaie hika hastea. Ikasle baten kasua.

• Gurasoengandik jaso zuen hika

  Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Gurasoek hika egiten zioten Axuni eta anai-arreben artean halaxe egiten zuten. Bestelako senideekin eta lagunekin ere hika egin izan du. Lagun bati zuka egiten zion, hika egitea errespetu falta iruditzen zitzaiolako. Eskoriatzan kalean gutxi egiten da hika.

• Gazteek ez dute hika norekin egin

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Bilobek hika ikasi nahi dutela esaten diote Axuni, baina kalean inork ez duenez egiten, gazteek ez daukate norekin praktikatu. Hala ere, mutil batzuek egiten dutela dio; neskek ez. Seme-alabei sekula ez die hika egin. Eskoriatzan badaude toka egin izan dioten gizonak ere. Pena ematen dio hika galtzeak.

• Hikaren egoera Eskoriatzan

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Eskoriatzan hika ez dago galduta, baina kalean oso jende gutxik egiten du; baserrietan hobeto gorde da eta batez ere gizonezkoen artean.

• Emakumeek hika gutxiago egiteko arrazoiak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Karmelek askotan entzun izan du senarrarekin hika egitea ez dela errespetuzkoa. Bestela, ez du inoiz entzun hika ez dela emakumezkoentzako moduko hizkera. Axunen kuadrillako batek ez zela errespetuzkoa esaten zuen. Emakumeek hika gutxiago egitea euskara gutxiago egitearekin lotuta egon daitekeela diote. Garai batean herriko jende inportanteak gaztelaniaz egiten zuenez, emakume askok ere gaztelaniaz egiten zuten, "dotoreagoa" zelakoan. Horrez gain, garai batean gizonek elkartzeko eta lagunartean hika aritzeko guneak zituzten (elkarteak, tabernak) eta emakumeek ez.

• Zukatik hikara pasatzeko zailtasunak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Oso zaila da erregistro-aldaketa egitea, zukatik hikara pasatzea. Karmelek AppaHi! aplikazioaren bitartez hika ikasten ari den lankide batekin hika egiteko dituen arazoen berri ematen du. Oharkabean irteten da hizkera bat edo bestea. Axuni gurasoek hika egiten zioten, aitona-amonek zuka egin arren. Ahizpari ezingo lioke zuka egin.

• Hikak gertutasuna ematen du

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Hikak zukak ematen ez duen gertutasun bat ematen du. Ezezagun bati hika egitea kosta egiten da. Hika egiteko, konplizitatea behar dela uste dute.

• Hitanoaren erabilera-arauak malgutzearen alde

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Hitanoaren inguruko "idatzi gabeko erabilera-arauak": senar-emazteen arten ez, seme-alabek gurasoei ez, adinekoei ez... Arauok asko murrizten dute eremua eta malgutu ezean, hika galtzeko arriskua dago.

• Euren buruari hika

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Euren buruari hika egiten diote. Zalantza dute euren buruarekin ari direnean toka ala noka egingo ote duten. Zenbait adibide. Axunek dio, gaztelaniaz ikasi zuenez, batzuetan oraindik gaztelania ere etortzen zaiola burura.

• Animaliei hika, baina erleei zuka

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Animaliei hika egiten diete: txakur arrei toka; Axunek, berriz, etxean duen katu emeari noka. Karmelek gogoan du aitak erleei zuka egiten ziela.

• Seme-alabei hika ez transmititzeko arrazoiak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Berak gurasoengandik hika jaso arren, Axunek ez die seme-alabei transmititu, baina ez daki ziur zergatik. Senarrak ez zuen hika egiten eta, kalean ere ez zenez egiten, hori izango zela arrazoia uste du. Karmeleren kasuan, senarrarekin hika egiten du, baina, alabak jaio zirenean, haiei zuka egiten hasi ziren eta, nahiz eta koskortutakoan hika hasi, gerora kosta egiten dela ohiturak aldatzea dio. Hala ere, euren seme-alabek hika asko entzun dutela eta egiteko gai izango liratekeela uste dute.

• Hitanoaren fama garai batetik hona

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Ez dute uste gaur egun hitanoaren inguruko aurreiritzirik dagoenik. Besterik gabe ez da egiten edo dakienak ez dauka norekin egin. Garai batean zuka egitea hika egitea baino dotoreagotzat jotzen zen eta are gehiago gaztelaniaz egitea.

• "Hi" gaztelaniazko "tú"ren pareko?

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Axunek aipatzen du hitanoa gaztelaniazko "tu"ren parekoa ote den, baina Karmeleri ez zaio hala iruditzen, ez direla konparagarriak uste du. Euskarazko eta gaztelaniazko tratamenduak.

• Irakasle eta abadeei berorika; anekdotak

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Garai batean irakasleei, medikuei eta abadeei berorika egiten zitzaien. Axunek osaba abadearekin eta izeba maistrarekin gertatutako anekdotak kontatzen ditu. Izebarekin hika egiten zuen normalean, baina eskolan zuka egin zionean, izebak berorika egiteko eskatu zion.

• Euskalkiaren lanketa ikastetxeetan

  Karmele Agirregabiria Agirre (1964) Axun Garai Errasti (1939) Eskoriatza

  Kike Amunarrizek biraoen inguruan kontatutako anekdota. Euskaraz ez dagoela biraorik esaten da, baina etxeko euskara jatorra duenak asmatzen du nola iraindu edo birao egin. Karmeleren ustez, euskarari bizitasuna emateko eta horrekin gazteen erabilera bultatzeko, berebiziko garrantzia du euskalkia eskolan lantzeak. Bergarako Aranzadi ikastolako adibidea jartzen du: HHn eta LHn euskalkia erabiltzen dute ahozkorako eta mailetan gora egin ahala txertatzen dute euskara batua.