Hika hizketan

• Elizak indar handia

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Elizak etxeetan eragin handia zuen. Familia eredu handia, ezin ligatzea, jaunartzea, elizara dotore joan behar izatea, kongregazioak... Oñatiko hitanoa.

• Prakak lehen aldiz

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Pilik bigarren eskuko prakak jantzi zituen lehen aldiz, ahizparenak. Beatrizek 19-20 urterekin jarri zituen lehen aldiz.

• Hika eta zuka

  Imanol Lazkano Uranga (1936) Azpeitia

  Senideek elkarrekin hika hitz egin izan dute, eta gurasoek seme-alabei ere bai. Seme-alabek gurasoei eta senar-emazteak elkarren artean, berriz, zuka. Imanolen gurasoek ezkondu ziren arte, elkarri hika egiten omen zioten.

• Arreba eta auzoko neskei hika

  Imanol Lazkano Uranga (1936) Azpeitia

  Etxeko arrebei eta auzoko neskei hika hitz egiten zien. Behin herritik aterata, ordea, neskekin zuka egin ohi zuen. Gaur egungo kontuak aipatzen ditu: emazteak alabei hika egin izan die, eta Imanolek, berriz, zuka.

• Apaizari eta medikuari "berori"

  Imanol Lazkano Uranga (1936) Azpeitia

  Apaizari eta medikuari "berori" esan behar izaten zitzaien.

• Aita ez zen senargaiarekin fio

  Mari Karmen Urdangarin Letamendia (1926) Hernani

  Aita ez zen Mari Karmenen senargaiarekin fio, eta oso argi esan zion ez harekin aurrera egiteko. Senargai hura eurena baino etxe hobeagokoa zela, Altzuetakoa, eta barre egingo ziola, aprobetxatu egingo zela. Azkenean ezkondu egin ziren, eta gaur arte. Ezkondu aurretik, baina, Zinkoenean bi urtez aritu zen zerbitzatzen, aitak esan baitzion, ezkontzekotan sukaldean moldatzen ikasi beharko zuela.

• Hika eta berorika

  Irune Karrera Etxeberria (1929) Xatur Karrera Etxeberria (1930) Hernani

  Elkarri hika egiten diotela eta, gazteak zirela erabiltzen zituzten tratamenduez hasi dira hizketan. Esaterako, apaizari berorika egin behar izaten zitzaion, nahiz euren inguruan horretarako ohiturarik izan ez, aitari buruz kontatzen duten pasadizoa da horren adierazle.

• Arreoa erakusgai

  Valentina Ugalde Ugalde (1937) Hernani

  Balentinak ezkontzako arreoa prestatu eta erakusgai jarri omen zuen etxeko mahai baten gainean, auzokoak ikustera joan zitezen. Ohitura hala omen zen. Maistra izandakoa ere joan omen zen etxera, arreoa ikustera, eta baita Balentinak brodatzen egindako lana aintzat hartu ere. Gizonezkoek ez zuten arreorik prestatzen, baina Balentinak dio Nafarroako Sakanako herrietan bestelako ohiturak zituztela. Etxera negua pasatzera joan ohi zitzaien Olaztiko artzain batek kontatuta zekizkien halakoak.

• Gerra garaiko Zarauzko etxea

  Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

  Gerra garaian bi gudarik eraman zituzten Gurutz-eta Donostiatik Zarautzera, gurasoak han zeudelako. Gaztetxoa zen Gurutz, baina orduko etxea gogoan izan du beti.

• Maiorazkoaren eragina senideengan

  Maria Uranga Jauregi (1916) Andoain

  Anaia zaharrena ezkondu zenean joan behar izan zuen Mariak neskame.

• Zerura baino infernura nahiago

  Maria Angeles Belamendia Tolosa (1931) Andoain

  Hildakoan zerura edo infernura joan nahi zuten galdetzen zien irakasleak. Maria Iraolak, Maria Angelesen ondoan esertzen zen neskatoak, zerura joan baino infernura nahiago zuela esaten zuen, han behintzat sutondoan goxo egongo zirela eta.

• Neskametzatik komentura

  Mahai-ingurua Lizartzan () Lizartza

  Neska gazteak zirela neska bidali zituzten. Emakume batek kontatzen du Orexan hiru urte neskame egin eta gero, Elizondoko komentu batera bidali zutela. Oso gaizki pasa zuen. (Hika kontatzen du pasadizoa). Apaizaren laguntzarekin etxekoei jakinarazi zien ez zuela komentuan egon nahi, eta bere bila joateko. Elizondoko komentutik atera eta kamioilari batek lagundu zion trenean Iruneraino.

• Gazteleraren menpe bizi gara

  Julen Idarreta Cardona (1990) Asier Retegi Oiartzabal (1990) Oiartzun

  Egunerokoan euskara hutsean jardun nahi izanagatik ere, ezinezkoa da ia. Gazteleraren presentzia uneorokoa da eta eragina handiegia.

• Telefono bakarra herrian

  Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia

  Ojaldrea nola egiten zuen. Hozkailurik ez zegoen etxean. Izeba sukaldariari aholkua eskatzen zion, taberna zutenean, Errekalderaino joanda. Telefono bakarra zegoen Zubietan, Mirenen izebarena; egurrarekin egiten zutelako lana. Apaizaren etxeko lokutorioaren kontuak. Hika hitz egiten dute elkarrekin.

• Antiguako tabernak eta sagardotegiak

  Antton Bereziartua Lizarza (1920) Joxe Mari Bereziartua Lizarza (1927) Donostia

  Tabernak eta sagardotegiak beti izan dira Antiguan. Sagardotegien izenak, sei-zazpi baziren. Basoerdia 10 zentimora. Sagardotegira joateko ohitura zuten. Eskolan adin askotakoak elkarrekin ibiltzen ziren. Paco Maturanak erakutsi zion argazkiari buruzko komentarioak egiten ditu Joxe Marik, Antton anaiari hika hitz eginez.

• "Esneketaria eta esne hartzailea"

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Esneketari bati kargu hartu zion eroslearen kexa eta esneketariaren erantzuna biltzen dituen pasadizoa.

• "zatan" aditz laguntzailea ez da oiartzuera

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  "Zatan" aditz laguntzailea baztan ingurukoa ote den dago Maritxu. Izan ere, aitonari jasotako ipuin askotan Baztan aldeko kontu eta hizkera azaltzen dira.

• Abarka handiekin gari-hazi bila

  Maritxu Gaztelumendi Urruzola (1938) Oiartzun

  Oiartzuar bat Nafarrora gari-haziak lapurtzera joan zenekoa kontatzen duen kondaira. Ataungo "San Martiniko" kondairaren bertsioa, besteak beste.

• "Euskarak ez zuen ezer balio"

  Mari Tere Azkoitia Guridi (1948) Maria Angeles Zelaia Zubia (1946) Jesusa Zumalde Barrena (1947) Oñati

  Umeak zirenean euskarak ez zuen batere prestigiorik, kaltegarritzat zuten denek, eskolan dena erdaraz zelako. Erderaz ikastera jende mordoa joaten zen Araba aldera. Eskolan dena gaztelaniaz izateak eman zizkien arazoak. Oñatiko hitanoa.

• Zuka, hika eta berorika

  Mari Tere Azkoitia Guridi (1948) Maria Angeles Zelaia Zubia (1946) Jesusa Zumalde Barrena (1947) Oñati

  Gurasoei zuka edo berorika, eta apaizari berorika. Errespetu kontua da hika egitea edo ez egitea. Oñatiko hitanoa.