Hika hizketan

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe Anaia: Martin Iturbe apaiza

    Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Nekaneren anaia Hondarribiko parrokoa izan zen 40 urtez: Martin Iturbe. Zenbait gauza idatzi zituen euskaraz eta baita itzulpenak egin ere. Hondarribiko seme kuttun izendatu zuten. Euskaltzalea izanik, garai batean ondo zelatatuta egoten zela dio Nekanek. Euskarazko sermoiak Gobernu Zibilera bidali behar izaten zituzten eta "eta" zenbat aldiz esaten zuen zenbatzen omen zuten.

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe Elizaren eta parrokoen laguntza

    Jone Etxabe Garate (1946) Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Elgoibarko parrokoek asko lagundu zioten euskarari eta ikastolari. Beristain mutrikuarra. Abade gehienak izan ziren euskaltzaleak. Elizaren lokalak erabiltzen zituen ikastolak.

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe Ikastolako lan-baldintzak

    Jone Etxabe Garate (1946) Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Gurasoek meritu handia izan zuten umeak ikastolara bidalita. Beraiek ere ez ziren lanean aritu baldintzarik onenetan: erdi-militantzian aritu ziren. Guraso batek behin irakasleei gehiago ordaindu behar zitzaiela esan zuen, baina horretarako gurasoei kobratzen zitzaien kuota igo behar. Denetariko lanak egin behar izaten zituzten: garbitu, zakarrak atera... Eta gizarte segurantzarik ez zuten. Aseguru partikular bat egin zieten istripuetarako.

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe Aubixa aterpetxea

    Jone Etxabe Garate (1946) Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Aubixa aterpetxerako diru-bilketa nola egin zen: kartoiak bildu eta saldu egiten ziren, dirua lortzeko. Baserria egokitu behar izan zen eta guraso asko joan zen lanera. Udan gero han egon behar umeekin. Joxepa, sukaldari ona.

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe Elgoibarko ikastolaren lehenengo gelak

    Jone Etxabe Garate (1946) Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Elgoibarko ikastolak eraikin berria egin aurretik izan zituen lokalak edo gelak zerrendatzen dituzte. Adinaren arabera, umeak lokal batetik bestera pasatzen ziren. Jangela jarri zutenean, umeak jangelara eraman behar.

  • Nekane Iturbe eta Jone Etxabe San Pedro fundizioko emakumeei idazten eta irakurtzen irakasten

    Nekane Iturbe Balda (1940) Elgoibar

    Elgoibarren egon zen lehen urteetan Nekane San Pedro fundizioaren etxe batean egon zen beste maistra batekin batera. Orduan idazten ez zekitenek hatzarekin sinatzen zuten eta umiliazioa izaten zen. San Pedro fundizioan kanpoko jende asko zebilen lanean. Hango nagusiak eskola antzeko bat jarri zien bizi ziren etxearen behealdean, eta hango emakumeei irakurtzen eta idazten irakasten zieten iluntzeetan. Gogoan du soldadu joan behar zuen baserritar bati ere irakatsi ziola.

  • 785 Fabrikako lana eta baserrikoa batera

    Manuel Ugarte Lopetegi (1945) Zumaia

    Lantegian egunean 10-12 ordu lan egiten zuten eta etxera etorrita han ere lanak egin behar. Larunbat goizetan ere lan egiten zuten hasieran eta hori kendu zenean lasaitua hartu zuten.

  • 900 Agorra eginez arrantzan; "txingia" eta "esparbela"

    Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Gerra aurrean Eibarko umerik gehienak errekan bainatzen ziren. Amuarrainak ere baziren eta asko harrapatzen ziren. Erreka garbi-garbi zetorren. Gerraostean zikintzen joan zen. Bartolo eta Agustin ez dira arrantzaleak izan, baina agorra egin eta ezkailuak harrapatzen ibilitakoak dira. Harriekin presa modukoa egin, erreka agortu eta handik ezkailuak eta loinak harrapatu. Lekurik onena Plazentzia-Maltzaga ingurua zen. Ibaiaren alde batetik bestera sarea bota eta asko harrapatzen zen. Sare horri "txingia" deitzen zitzaion. Esparbelarekin ere aritzen ziren. Horretan ezagunena "Ferruel" zen.

  • 1114 Amatiño eta bere izenak (Luisal, Amatiño...)

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Amatiñok bere burua aurkezten du eta bere izenaren inguruko argibideak ematen ditu. Batzuentzat Luis, beste batzuentzat Alberto, lagunentzat Luisal, idazten hasi zenean Amatiño eta Miel Otxin... Hainbat izen erabili izan ditu.

  • 899 Eibarko presak

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Errasti lantegiak zentrala zuen eta indarra nora banatzen zuen azaltzen du. Amaña auzoko errota, presa batzuk eta lantegiak izendatzen ditu.

  • 899 Errotak, presak eta zentralak

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Maltzagatik hasita zentralak izendatzen ditu, Apalategiko errota eta torloju lantegia, Kortasonekoa, Barrenazarrekoa, Orbeanekoa, Zerrategia eta labaderoa eta abar.

  • 899 Lehenengo porlanezko lantegia

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Eibarko lehenengo porlanezko lantegiaren aipamena egiten du eta Gaztañaga lantegia lekuz aldatu zutenekoa. Urtegi gehiago.

  • 899 Urtegiei esker lantegiak bizirik

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Eibar urtegiei esker bizi zen garai hartan, lantegiak haiei esker bizi ziren. Zentralak sortu arte errotak izan ziren.

  • 899 Eibarko kale eta dendak

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Eibarko "Katxoneko etxea" eta Birjinapeko pasabidea aipatzen ditu. "Tanborreneko denda", Solaguren; Birjinapean erretzen zen kafea. Birjinapea 10 metroko tunela zen. Kasinoa eta Gipuzkoano bankua.

  • 899 Birjinape kalea

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Birjinape kalean Ama Birjinaren irudia zegoen. Denden kokapena eta kaleak izendatzen ditu. Bi okindegi zeuden Birjinapetik behera. Txantonekoen aipamena egiten du.

  • 899 Fermin Kalbeton eta Untzaga plaza

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Eskuadra zaharreko taldean elkartzen zirenak musikarekin Bilbora joaten ziren. Fermin Kalbeton Eibarko kalearen eta pertsonaia beraren aipamena. Untzaga plaza huntz landarean izenetik datorren izena da. Errepublika.

  • 900 Villareal herrira 15.000 soldadu

    Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Espainiako Villarrealera 15.000 soldadu bidali zituzten Euskal Herritik eta inguruetatik, baina ez zuen balio izan. Bertan zeuden Guardia Zibilak, lauzpabost, profesionalak ziren; eta, dorretxetik, metraileta batekin egin zieten eraso. Gainera, lautadak ziren bertan eta ez zuten aukerarik izan aurrera egiteko. Bertan gelditu zen frontea. Albertia mendian pasatu zituzten Gabon batzuk, mendi punta zuritu batean.

  • 899 Eibarko Frontoizarra, Txantxazelaian

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Frontoizarra non zegoen azaltzen du. Frontoizarra Untzaga gainean zegoen, frontoi ederra zen. Alboan Villabellaneko lima-fabrika zegoen eta pilotak askotan bere kunbora jausten ziren (Ubitxa errekako ura batzen zuten bertan, indarra lortzeko). Palaz gutxi egiten zen orduan, baina zestaz asko, Eibarren zaletasun handia zegoelako. Frontoi ondoan Eibarko herri eskola zaharra zegoen. Pilotari onak irten ziren handik. Frontoi alboan, hormaren beste aldean, bolatokia zegoen, Nocheneko taberna gainean. Eibarren zaletasun handia zegoen pilotan egiteko, eskuz eta zestaz. Onaindiatar anaiak onak izan ziren, anaia bi, bata Mexikora joandakoa.

  • 899 Astelena frontoiko pilotak umeek "biguntzen" zituzten partiduen aurretik

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Umeek edonon egiten zuten pilotan. Edozein kaletan. Astelena frontoira ere joaten ziren pilotan egitera. Partiduen aurretik, pilotak biguntzeko, ume eta gazteei uzten zizkieten pilotak, eurek bigundu zitzaten, partiduetan erabili ahal izateko. Horrela, doan jokatzeko aukera izaten zuten. Eibarren eskuz eta zestaz jokatzen zen; palaz ez zegoen afiziorik. Eta emakumeek raketaz. Pilotari onek, gainera, denetara jokatzen zuten, eskuz, palaz, zestaz... Eibarko Txikito pilotari ezagunak ere horrela egiten zuen, baita botila batekin ere. Astelena frontoian jokatzeko alkilatu egin behar izaten zen. Kantxeroa egoten zen eta berari ordaindu behar izaten zitzaion.

  • 899 Eibarko raketistak

    Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

    Raketista gehienak Eibar ingurukoak ziren. "Chiquita de Irura" ere ona izan zen. Eibarren neska asko ibili zen raketan; batzuk ez hain onak, beste batzuk bai. Gehienak Donostiako Urumea frontoian hasten ziren. Raketisten frontoiak ez ziren handiegiak; ez zuten behar zestalariek bezalako frontoi luzerik. Raketisten kontua kanpotik etorritakoa zen.