Hika hizketan

• Ezkondu aurreko sexua bekatu

  Mila Maiztegi Bengoa (1949) Maria Jesus Markuleta Lete (1952) Belen Zumalde Barrena (1963) Oñati

  Emakumeek sexu-harremanak izatea gaizki ikusirik zegoen, gizonek izatea, aldiz, ez. Bekatua bazen ere, nobiotan eta ezkontzeko asmoa izandakoan bakarrik izaten ziren harremanak. Oñatiko hitanoa.

• Gizonak tabernan, emakumeak kafetegian

  Mila Maiztegi Bengoa (1949) Maria Jesus Markuleta Lete (1952) Belen Zumalde Barrena (1963) Oñati

  Domeketan kafetegira joaten ziren neskak, baina ez tabernara. Tabernara sartzekotan, gizonekin batera sartzen ziren. Oñatiko hitanoa.

• Gizakumeek askatasun handiagoa

  Mila Maiztegi Bengoa (1949) Maria Jesus Markuleta Lete (1952) Belen Zumalde Barrena (1963) Oñati

  Emakumeek duten askatasuna, gauez bakarrik ibiltzea, presioa... Belenen kasuan, semearekin gehiago hitz egin du gaiaz alabarekin baino. Oñatiko hitanoa.

• Haurdunaldiak ezkutatu egiten ziren

  Mila Maiztegi Bengoa (1949) Maria Jesus Markuleta Lete (1952) Belen Zumalde Barrena (1963) Oñati

  Inguruan haurdunaldiak ezkutatzea bizi izan du Belenek, batez ere, ezkontzatik kanpokoak zirenak. Oñatiko hitanoa.

• Garai bateko familiak, handiak

  Mila Maiztegi Bengoa (1949) Maria Jesus Markuleta Lete (1952) Belen Zumalde Barrena (1963) Oñati

  Seme-alaba gehiago izaten zituzten garai batean, euren belaunaldian gutxiago. Adopzioa ere oso ohikoa zen. Oñatiko hitanoa.

• Emakumeek erdararako joera handiagoa?

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Nabarmenki kalean emakumeek gehiago egiten zuten gaztelaniaz gizakumeek baino. Mutilek euren artean euskaraz hitz egiten zuten, baina neskekin ez, ezta neskek euren artean ere. Gaur egun gaztelania zabaltzen ari da herrian Piliren iritziz. Oñatiko hitanoa.

• Ezkutuan irakurri behar

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Piliren ama oso elizkoia zen, eta mezara egunero joaten zen. Eskolan ere elizak indar handia zuen, eta giro erlijiosoa oso zabaldurik zegoen gizartean. Parrokoak Piliri irakurtzea arriskutsua zela esan zion. Bekatuak asmatu beharra. Oñatiko hitanoa.

• Oñatz taldeak gauza asko aldatu zituen Oñatin

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Domeketan elkartzen ziren lagunak, astean zehar ez baitziren biltzen. Kalean egoten ziren neskak, mutilak, ordea, tabernan. Oñatz gazte-taldea: antzerkia, dantza... Oñatiko hitanoa.

• Emakumeek josten ikasi behar

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Piliri gertatutako anekdota. Jostea betebehar moduko bat zen emakumeentzat, eskolan ere irakasten zen. Oñatiko hitanoa.

• Baserriko lanen banaketa

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Emakumeek gehiago egiten zuten etxe barruko lana kanpokoa baino. Ganaduaz eta soroaz gehiago arduratu izan dira gizonezkoak. Oñatiko hitanoa.

• Sexua, bekatu

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Bekatua zen ezkondu aurretik sexua izatea. Larriena ezkondu aurretik haurdun gelditzea zen, eta hauek ezkutatuta egoten ziren etxean. Oñatiko hitanoa.

• Gizonak lehenago atera, beranduago bueltatu

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Gizonek askatasun gehiago izan dute orokorrean, adibidez, gauez etxera bueltatzeko garaian, kanpoko herrietara parrandan joatean... Oñatiko hitanoa.

• Erromeriak: mutilak dantza eske

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Erromerietan mutilak joaten ziren neskei dantzan egiteko eskatzera. Bestela, neskek neskekin dantzatzen zuten. Dantzalekuan, ordea, neskak ez ziren mutilen gonbitearen zain egoten. Oñatiko hitanoa.

• Umeak umeak zaintzen

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Ume-zaintza handia egon da anai-arreben artean, batez ere alaben artean. Oso ohikoa zen alaba zaharrenak haren anai-arrebak zaintzea. Oñatiko hitanoa.

• Neskame lana, ohikoa

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Neskame lanak egitea oso arrunta zen garai batean. Pilik neskameak ezagutu izan ditu etxean, tripa-trukean. Oñatiko hitanoa.

• Ezkondutakoan lana utzi

  Pili Irazabal Gorosabel (1953) Beatriz Irizar Elortza (1948) Oñati

  Beatrizen lankide askok lana utzi zuten ezkondutakoan. Lan eskaintza handiagoa zen garai batean gaur egun baino. Oñatiko hitanoa.

• Abadeak Zubillagara gustura joaten ziren

  Eli Igarzabal Erostegi (1947) Mila Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1943) Sara Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1944) Mariaxun Villar Lizarazu (1948) Oñati

  Elizaren indarra. Astean behin joaten zen apaiza Zubillagara meza ematera. "Eibar txiki" esaten zioten Zubillagari, jende askok kale egiten baitzuen mezan. Oñatiko hitanoa.

• Emakumeak eta galtzak

  Eli Igarzabal Erostegi (1947) Mila Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1943) Sara Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1944) Mariaxun Villar Lizarazu (1948) Oñati

  Elik hogei bat urterekin erosi zituen galtzak lehen aldiz, lanerako behar zituen eta. Iratan ibiltzeko galtzak erabiltzen hasi zen, zauriz betetzen baitzen bestela. Oñatiko hitanoa.

• Hotza pasatzen zuten neskek kalean

  Eli Igarzabal Erostegi (1947) Mila Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1943) Sara Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1944) Mariaxun Villar Lizarazu (1948) Oñati

  Urtean hirutan egoten zen berbena herrian. Neguan kalean gora eta behera egoten ziren neskak, eta hotz handia pasatzen zuten, ezin baitziren tabernara sartu. Umetz kafetegia irekitzea asko eskertu zuten. Oñatiko hitanoa.

• Josten ikasi behar

  Eli Igarzabal Erostegi (1947) Mila Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1943) Sara Martinez de Zuazo Unzurrunzaga (1944) Mariaxun Villar Lizarazu (1948) Oñati

  Etxeko lanez gain, josten ere ikasi behar izaten zuten neskek. Horretarako, laboreetara joaten ziren. Eliri maistrak beka bat eskatzeko gomendatu zion, eskatzera joan eta orduantxe konturatu zen Eli 'pobrea' zela. Josten ikastea oso beharrezkoa zen, arropa adabakiz beterik eukitzen baitzuten. Oñatiko hitanoa.