Hitanoari buruzko pasarteak

• Emakumezkoei beti zuka

  Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Emakumezkoekin zuka beti. Arrebarik ez duenez, etxean ez zuen jaso nokarik eta sekula ez du egin izan. Arraroa egiten zaio emakumezko bati hika egitea.

• Appa hi! aplikazioa; ikasteko, entzutea eta praktikatzea beharrezkoa

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Appa hi! aplikazioaren inguruko iritzia. David Oñatikoa egiten ari da eta ez daki zenbateraino barneratu ote duen ikasitakoa. Hika ikasteko, aplikazioko ariketak egin ostean, behar-beharrezkoa da kalean praktikatzea. Euskaraz ikasteko ere beharrezkoa da entzutea eta hizkuntza pixkanaka barneratzea.

• Apotzagan neskekin hika egiteko aukera gutxi

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Hika ikasteko, ezinbestekoa da praktikatzea eta, beraz, norekin egin izatea. Anttonek ziurrenik ikasiko zukeen noka, arrebaren bat izan balu, baina beraiek sei mutil dira eta, kasualitatez, Apotzagan baserri gehienetan mutilak zeuden bere sasoian.

• Appa hi! aplikazioa, tresna baliagarria

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Appa hi! aplikazioa tresna baliagarria iruditzen zaie hitanoaren inguruko kontu orokorrak jakiteko eta ikasketan lehen urratsa emateko, eta gazteak animatuko lituzkete probatzera. Gero, hori egin ostean, beharrezkoa litzateke lotsa galdu eta pixkanaka lagunekin hika hastea. Aplikazioak herri desberdinetako hika ikasteko aukera ematen du. Arrasatetik Leintz Gatzagara bitarteko herrietan ez dela alde handirik egongo aditzetan diote. Davidek euskara batukoa ere egin zuen eta Oñatikoarekin ari da orain.

• Emakumezkoei hika egiteko erronka

  David Arrieta Armendariz (1964) Antton Lezeta Abasolo (1964) Eskoriatza

  Elkarrekin hika egiten dute ezinezkoa egingo litzaieke elkarrekin zuka egitea. Anttonek erraztasun handiagoa du hika egiteko gizonezkoekin. Batzuei kosta egiten zaie, berari emakumezkoei egitea kostatzen zaion moduan. Emakumezkoei hika hasteko helburua jarri beharko dutela diote. Gehienetan aditzak ez dira hain desberdinak tokatik nokara, baina hizkuntza-ohitura aldatzea da zailena. Praktikatzea da garrantzitsuena.

• Lagunartean euskaraz egiteko hautua

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Aretxabaleta

  Jasoneri amak eta amandreak hika egiten zioten. Garai batean kalean ez zen euskaraz egiten, baina, zorionez, beraiek lagunartean euskaraz aritzea erabaki zuten. Mutilak ere bazituzten kuadrillan eta hika egin izan du berak, hurbiltasuna ematen diolako. Kuadrillatik kanpoko beste batzuei ere egin izan die hika, baina sarritan ez du erantzunik jaso izan. Neskei egitea zailagoa dela dio.

• Hika, kontzienteki

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Gaur egun kontzienteki egiten du hika Jasonek. Umeei eta txakurrei ezin diela zuka egin dio. Amak eta amamak egiten zioten hika berari; aitak ez. Anaiarekin hika egin izan du beti; ahizparekin ez, ordea. Gerora hasi da ahizparekin hika, kontzienteki. Batzuetan gertatzen da senide gazteenei zuka egitea. Milak, adibidez, zuka egiten zion zortzi urte gazteagoa den anaiari.

• Hika erantzutearren burla

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Aretxabaleta

  Jasone gaztea zela, behin hika hitz egin zion herritar bati eta hark burla egin omen zion. Lur jota iritsi zen etxera, baina bazekien bera zela zuzen zebilena.

• Baserritarra eta hika-hiztuna izatearren konplexua

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak etxean jaso zuen hika. Hizkera zakarra eta baserritarrena zela esaten zen eta kalera joandakoan konplexua izaten zuen. Ondorioz, zuka entzundakoan goxoagoa zela iruditzen zitzaion. Euskaraz alfabetatzeak indarra eta konfiantza eman zizkion. Jasoneri ere baserritarra ote zen galdetzen zioten, hika egiteko ohitura zuelako. Milak Appahi aplikazioko ariketak erraz egin dituela, hika badakielako, eta horretaz harro sentitu dela dio.

• Auzoko neskekin hika nerabezarotik aurrera

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak auzoko neskekin umetan zuka egingo zuela eta koskortutakoan hasiko zirela hika uste du. Gerora, hikaren aurkako iruzkin negatiboen eraginez nahastea sortu zela iruditzen zaio. Eskolak gaztelaniaz jasotzen zituzten.

• Anaia gazteari umetan zuka, goxoagoa zelakoan

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak anaia nagusiagoarekin beti hika egiten zuen. Anaia gazteagoa zortzi urte gazteagoa da. Gogoan du umea zenean zuka egiten ziola, bere ustez goxotasuna ematearren. Gerora hasi zen anaia gazteagoari hika egiten. Hika hizkera zakarra izatearekin lotzen zen eta, konnotazio ezkorrak izateaz gain, fonetikoki ere zuka baino gogortxoagoa izan daitekeenez, zuka goxoagoa iruditzen zitzaion.

• Hikaren inguruko konplexua uxatzen

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak dio bere buruarekin borroka izan duela hika erabiltzearen inguruan, hikaren inguruko konnotazio negatiboa oso barneratuta zuelako. Hikaren aldeko mugimenduak poza eman dio. Aurreko belaunaldietan hika normaltasunez erabiltzen zen. Jasonek ama ahizpekin hika entzuten zuen. Jasonek ez zuen izan hikaren inguruko konplexurik; Milak bai.

• Hika baserritarrekin lotuta eta baserritarrak gutxietsita

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Hikaren desprestigioa nondik etor daitekeen. Hika baserritarrekin lotzen zen eta baserritarrak zeuden gutxietsita. Hika fonetikoki zuka baino gogortxoagoa izateak ere eragina izan dezakeela uste du Milak.

• Hikarik ez nagusiagoei eta senar-emazteen artean

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Jasoneren anaia bikotearekin hika hasi zen, ikas zezan, baina ama haserretu egiten zen, senar-emazteen artean hika egitea ez zela egokia iritzita. Seme-alabek gurasoei hika egitea gogorragoa egiten zaio Milari. Nagusiagoei hika egitea ere ez da ohikoa izan. Pare bat kasu kontatzen dituzte.

• AEK-k lagundu zion kontzientzia hartzen

  Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Mila euskaraz alfabetatzen hasi zen eta hortik AEKn lan egiteko aukera sortu zitzaion. Arrasateko AEKn lan egin zuen 1983tik 1989ra, itxi zen arte. AEKn lan egiteak lagundu zion hizkuntzarekiko eta hikarekiko kontzientzia hartzen eta balioa ematen. Hango harremanak beti hika.

• Mutilei errazago hika neskei baino

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak baserriko koinatari hika egiten dio, hark zuka egin arren, baina alabari eta iloba neskari zuka; semeari eta iloba mutilei, berriz, hika. Jasonek ere aitortzen du errazagoa egiten zaiola mutilei hika egitea neskei baino.

• Euskararen erabilera asko jaitsi da Aretxabaletan

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Gazteek ez dute hika erabiltzen. Euskararen erabilera asko jaitsi dela herrian diote.

• Azpeitian irakasleek elkarrekin hika

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Milak Aretxabaletako ikastetxe batean lan egin zuen lehen aldiz atezain gisa. Han gaztelaniaz entzuten zuen dena. Handik Azpeitira joan zen lanera eta bestelako giroa aurkitu zuen. Irakasleek euskaraz ez ezik hika egiten zuten elkarrekin Azpeitian.

• Hikaren inguruko gogoetak edo zalantzak

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Euren buruari hika egiten diote. Jasonek dio berari idatziz ere hika ateratzen zaiola nahi gabe. Hikaren inguruan izaten dituzten zalantzak: mezuak idazterakoan aditza nola idatzi, talde oso bati idazterakoan nola idatzi... Zenbait adibide. Txakur emeei noka egiten diete. Jasonek dio zenbait gizonezkok toka egiten diotela berari.

• Hitanoaren egoera euskararen egoera txarrarekin lotuta

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Pena handia hartuko lukete hika galduz gero. Mila orain konturatu da altxorra duela bere baitan. Hitanoaren egoera ahula da, baina euskararen egoera ahularen barruan kokatu behar litzateke.