Hika hizketan

• Hika mantendu dadin bere alea jartzen

  Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Lau bat pertsonarekin hasi zen egiten hika, modu informalean. Gaur egun pertsona horiekin eta beste pare batekin egiten du. Garrantzitsua iruditzen zaio hika mantentzea eta bere alea jarri nahi du.

• Seme alabekin hika?

  Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Semeak bazuen hika egiteko gogoa eta egiten zion zerbait. Alabarekin, aldiz, ez du ohiturarik.

• Eskoriatzan eta Aretxabaletan gazteek hitanorik ez

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Eskoriatzan eta Aretxabaletan hika mutilek egiten dute batez ere, nahiz eta haiek ere gutxi egin. Adinari dagokionez, 27 urteko mutil gazte batzuek erabiltzen dute, baina arraroa da. Gazteek oso gutxi egiten dute hika orokorrean, euskaraz ere ez baita asko entzuten.

• Hika egiteagatik komentariorik ez

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Konturatzen da jendea hika egiten dutela, baina ez diete normalean ezer esaten, ez txarrik, ez onik. Zaila izaten da kuadrilan beste inork egiten ez duenean, bakarren batekin hika egitea.

• Hika, emakumeendako baldarra: baserritarrena

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Adinekoen artean, noizbehinka zakarra dela entzun izan du Mireiak, baina gutxitan. Hala ere, beraiek zuzenean entzun ez duten arren, fina ez den eta emakumeentzako baldarra izan daitekeen hizkera gisa jo izan da askotan. Baserritarren hizkera gisara.

• Baserriko emakumeen konplexuak

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Baserritarrek euskararekin ere nahiko konplexu zituzten jada. Kaletarrak baino gutxiago sentiarazten zieten.

• Zergatik galdu den errazago emakumeen hika

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Emakumeak ez ziren baserritik ateratzen eta horrek asko eragin zuen emakumeen harreman sareetan, eta, beraz, komunikazioan.

• Hitanoaren trasmisio-etenaren zergatia

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Konplejo puntu bat dagoela uste dute, euskararekin ere antzeko zerbait gertatu baitzen. Gazteleraz egiten zuten askok euskara ez zelako zuzentzat hartzen. Beraz, hikarekin ere antzeko zerbait gertatzen zen.

• Hitanoaren presentzia eskolan

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Tauletan agertu arren, hikak oso presentzia gutxi du eskoletan, baita euskalkietan ere. Herri bertakoek ere hartu zuten ohitura batuan egiteko euskalkian izan beharrean.

• Aretxabaletako euskalkiarekin konplexuak?

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Goierri aldekoak, zein Bizkaiko kostako eta barnealdeko euskalkiek fama edo estatus hobea daukatela sentitzen dute. Izan ere, Aretxabaletako zein bailarako euskara nahasketa balitz bezala hartzen du jendeak. Eskoletan bertan ere ez zaio euskalkiari nahikoa garrantzia ematen. Ez da herriko hitz edo esamoldeak mantentzeko esfortzurik egiten. Txikienekin euskalkian hitz egiten dute. Gainera, identitatea ere emate dute euskalkiek.

• Euskararekiko kontzientzia falta

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Euskara askoz gutxiago egiten da orain, bai haurren zein gurasoen partetik. Euskararekiko kontzientzia galdu egin da, edo kontrara, babes nahikoa duela uste denez, ardura falta handia nabari da.

• Erderara jotzeko ohitura eta hizkuntza kontzientzia

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Mireiak ez du erdarara jotzeko ohiturarik izan. Kontrakoa gertatzen zen garai bat zen, euskararen berpizte eta mantentzearen kontzientzia handia zuten. Juxek, aldiz, espainolez ikasi zuenez, kuadrilakoekin hala egiteko ohitura zuen. Gizona ere erdalduna dauka, eta umeak txikiak zirenean saiatzen zen euskaraz egiten, hazten joan ahala, ordea, ohitura galdu zuem. Horrek ez du eragotzi, ordea, seme-alabak euskaraz bizitzea. Txikitan, aitak erdaraz hitz egiten entzuten bazuen etxera bidaltzen zuen, euskara mantentzeko ahalegin gisa.

• Hika ikastetxeetan?

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Oñatin ikastetxeetara hika bultzatzeko proiektu bat iritsi da. Garrantzitsua iruditzen zaie, ingelesa erakusten den bezala hika ere erakustea.

• Hitanoa, altxor bat

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Hizkuntza informal baten beharra ikusten dute: gertutasuna adierazteko modu bat da, estimatzen duzun pertsona horrekin hitz egiteko modu bat. Hika bera ere, hizkuntza gisa, apreziatzen duten zerbait da. Etxearekin eta aurreko belaunaldiekin lotzen duten altxor bat.

• Norbere buruarekin zuka

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Beraien buruarekin normalean zuka egiten dute, momentu jakin batzuetan kenduta. Ez daukate beraien gurasoek zeukaten erabilera, eta beraz, erraztasuna.

• Gurasoek beraien artean zuka

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Gurasoek ez dute beraien artean hika egin inoiz. Senar-emazteen artean, orokorrean, errespetu faltaren seinale da hika egitea.

• Idatzi gabeko arauak

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Ume txikiei eta adinekoei ezin zaie teorian hika egin. Arau horiek apurtzen joan dira denborarekin. Hikalaguna da hori argien eta eraginkorren ikusten den eremuetako bat, arauen apurtze horrek ekar ditzakeen onurak ikusteko.

• Nola aldatu da emakumeen bizitza?

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Asko aldatu da emakumeen bizitza. Lehen etxeko lan guztiez arduratzeaz gain, baserriaz, erosketez eta etxeko lan guztiez arduratu beharra zuen. Garai batean ez zituen baina lortu dituen eskubideak aipatzen dituzte.

• Mugikor gabeko garaiak

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Kalera irten eta lagunak bilatu beharra zegoen. Mireiak kabina erabiltzen zuen bueltan etxekoekin komunikatzeko. Oso denbora gutxian normalizatu da.

• Galdu diren ohiturak

  Mireia Arrieta Lete (1979) Juxe Zuazua Eguren (1964) Aretxabaleta

  Txikiteoa galdu da, baita txikiteorak ere. Ogibideei erreparatuz, harginak, pinudiak botatzen zituztenak, baserritarrak beraiek ere desagertuz doaz.