Hitanoari buruzko pasarteak

• Amaginarrebari gustatu ez arren, senarrarekin hika

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Umetatik hika egin izan du lagunekin, nahiz eta beti egon lagunen bat egiten ez zuena edo erraztasun gutxiago zuena. Nobioarekin eta haren lagun azpeitiarrekin ere beti hika. Amaginarrebak bikoteak elkarrekin hika egitea ez zela egokia esan arren, ohitura horrekin jarraitu zuten. Ahizpak senarrarekin zuka egiten du. Seme-alabei hika egiten diete.

• Seme-alabei hika egin arren, euren artean zuka

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Alabak ez du lagun guztiekin egiten hika. Bakoitzarekin duen harremanaren araberako izango dela uste du. Seme-alabei hika egin izan diete txikitatik, baina euren artean zuka egiten dute. Senarrak eta semeak elkarrekin hika egiten dute. Garai batean naturalago irteten zela hika uste du. Gaur egun kontzienteki egin beharra dago.

• Hitanoa telebistan eta literaturan

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Garai batean telebistan hika eredu onak ematen ziren hainbat telesailetan, baina gaur egun ez dago halakorik. Goazen! telesailean, esaterako, gazteek hikako testuak berdin-berdin ikasiko lituzketela uste du. Literaturan badaude elkarrizketetan hika sartzen duten idazleak.

• Emakume eta gizonezkoeen ezberdintasunak, baita hizkuntzari lotuta ere

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Garai batean gizonezkoak gehiago sozializatzen ziren eta horregatik eutsiko zioten hobeto hitanoari. Bertsotan ere gauza bera gertatzen zen, emakumeek etxean ikasten zuten bertsotan. Gizonak ausartagoak ere izaten dira: ondo edo gaizki, aurrera. Emakumeek gehiago exijitzen diete euren buruei, gizarteak ere gizonen parean egoteko gehiago eskatu izan dielako. Entzun izan du hika emakumezkoentzat ez dela fina. Azken urteetan emakumezko batzuk ahalduntze tresna gisa hasi dira hitanoa bultzatzen.

• Emakumeak komunikatzaileago

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Jende berria ezagutzea, harremanak eta komunikazioa gustatzen zaizkio, aberasgarria delako. Emakumeek gehiago komunikatzen dutela uste du. Emakume eta gizonezkoen arteko aldea; emakumeen izaera. Interesgarria litzateke emakumeen arteko komunikazio hori noka izatea.

• Etxean hika jaso arren, seme-alabei ez diete egin

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Beraiei hika egiten zieten, eta anai-arreben artean halaxe egin izan dute beti. Baina beraiek seme-alabei edo ilobei zuka egin izan diete. Itziarrek dio errieta egiteko bakarrik erabili izan duela hika seme-alabekin.

• Ez du inoiz egin hika, ez zaiolako gustatu izan

  Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Azkoitia

  Olatzek eta Itziarrek hika egiten dute elkarrekin, baina ondorengoei zuka egin diete. Yolandak ez du inoiz hika egin, espresio solteetan bakarrik. Anaia hika hitz egiten hasi zitzaion 11-12 urterekin eta berak negar egiten zuen, ez zuelako nahi. Inguruan eduki ditu hikaren erreferente onak, baina sekula ez zaio gustatu izan. Ez dute entzun inoiz hika ez dela emakumeentzat aproposa.

• Hikaren erabilera-ohiturak

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Yolandaren senarrak ez zekien hika, baina behin bere aitonari hika hasi zitzaion, hark halaxe egiten ziola eta. Garai batean edukazio falta zen zaharragoei hika egitea. Ume txikiei hika egitea ere gogorra iruditzen zaio Yolandari. Senar-emazteen artean ere gaizki ikusita zegoen. Jonek ez duenez hika etxean jaso, ez zaio gaizki iruditzen edonori hika egitea. Itziar eta Olatzen gurasoek hika egiten zuten parekoekin eta ondorengoekin. Aitaren aldeko osaba-izebek hika egiten diote Yolandari. Itsusia ote den eztabaidatzen. Ohitura kontua izaten da.

• Noka gainbehera

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Mutilen hitanoa erabiltzen da, baina neskena galtzear dago. Toka zakarragoa da noka baino. Tokak (gizonezkoenak, alegia) "irabaziko" balu, emakumezkoena izango litzatekeela errua dio Yolandak, bere burua erruduntzat jota. Xabier Euzkitzek aspaldi esan omen zuen hika indartu beharra zegoela.

• Hika indartzeko aukerarik bai?

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Itziarrek eta Olatzek zaila ikusten dute hika indartzea. Yolandak ikusten du aukera, baina horretarako instituzioek, ikastetxeek... ahalegin handia egin beharko luketela uste du. Garai batean irakasleak azkoitiarrak ziren eta denek zekiten hika; gaur egun irakasle askok ez dakite eta zailagoa da.

• Noka beherantz, ez delako erabiltzen

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Noka hitz egiten badakitela uste dute. Julenek erabiltzen du berari hika egiten dioten zenbait neskarekin. Asierrek dio ez duela erabiltzen. Noka galtzen ari da, ez delako erabiltzen; baina ez da mutilen kontua soilik, neska askok ez dute hika egiten eta. Nagusiagoen artean noka eta toka bizirik daude oraindik.

• Xabier Munibe ikastolan Floreagan baino hika gehiago

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Kaletarrak dira, nahiz eta bien aitak baserri-girotik etorri. Gurasoak azkoitiarrak dituzte. Asier Floreaga ikastetxean ibili zen eta Julen ikastolan. Beraiek hika egiten dute, baina Asierri iruditzen zaio Floreaga ikastetxekoek hika gutxiago darabiltela ikastolakoek baino.

• Hika noiz hasi ziren

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Ez dakite ziur noiz hasiko ziren hika hizketan, baina kuadrillan hasiko zirela uste dute. Julenek osaba bati txiki-txikitatik egin izan dio. Asierri aitak eta osabek hika egin izan diote, baina Juleni osabak bakarrik. Anaia gazteagoari gehienbat hika egiten dio Julenek.

• Matematikako irakasleak hika

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Batxilergoan eduki zuten matematikako irakasleak hika egiten zien ikasle guztiei eta berari ere hika egiteko eskatu zien. Goiazkoa zen.

• Kuadrillan denek hika

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  DBH 1 edo 2. mailan hasi ziren elkarrekin kuadrillan. Adin bereko 40 mutil inguruk osatzen dute lagun-taldea eta denek egiten dute hika. Euren adineko neskek gero eta gehiago egiten dutela hika iruditzen zaie. Hala ere, mutilei zuzentzerakoan erabiltzen dute hika batik bat; beraien artean gutxi.

• Hika ondo erabiltzen ote duten zalantzak

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Eskolan hikako adizkiak ikasi zituztela eta noka ere ikasi zutela diote. Hala ere, gutxi erabiltzen dutenez, ahaztu egiten da. Julenek dio ez dakiela ziur ondo ala gaizki erabiltzen duen. Toka ondo erabiltzen ote duten ere zalantzak dituzte.

• Kuadrillako "zuzentzaileen" laguntza

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Hika hitz egiterakoan, askotan egiten duten akatsa: "iguel zik" esatea "iguel zitek" esan beharrean. Badituzte kuadrillan pare bat lagun halako akatsak zuzentzen dizkietenak.

• Hikaren etorkizuna; noka nola bultzatu

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Hika galduko balitz gertutasuna galduko luketela iruditzen zaie. Zuka egitea "oso robotikoa" izango litzateke. Beraiek bizi diren artean hika ez dela galduko diote. Noka bultzatzeko, irakatsi eta ekintzak antolatu beharko liratekeela dio Julenek. Asierri iruditzen zaio lehenbizi neskak hasi beharko liratekeela elkarrekin hika.

• Gurasoengandik jaso zuen hitanoa; ama ahizparekin noka

  Andoni Sagarna Izagirre (1947) Donostia

  Gurasoek hika egiten zioten eta naturalki ikasi zuen. Amaren ahizpa beraiekin bizi izan zen urte askoan eta elkarrekin noka egiten zuten. Noka asko entzun izan duen arren, ez du praktikarik. Ama baserrikoa zen eta askotan baserri giroko espresioak erabiltzen zituen.

• Euskaraz eta mutil artean hika beti

  Lander Iribar Zumeta (2004) Aimar Vázquez Saizar (2004) Usurbil

  Landerri aitonak hika egiten zion eta Aimarri ere bai bereak. Aitak ere egiten dio batzuetan Landerri. Euskaraz ari direnean, hika ari dira beti mutilen artean. Norbait hika hasten bazaio, Landerrek hika erantzuten dio, baina neskak ez zaizkio hika hasten. Beraiek erabiltzen duten hitanoa ez dela liburuetakoa diote, baina ikastetxean hikari buruzko klaseak eman beharko lirakeela.