Hitanoari buruzko pasarteak

• Ez du inoiz egin hika, ez zaiolako gustatu izan

  Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Azkoitia

  Olatzek eta Itziarrek hika egiten dute elkarrekin, baina ondorengoei zuka egin diete. Yolandak ez du inoiz hika egin, espresio solteetan bakarrik. Anaia hika hitz egiten hasi zitzaion 11-12 urterekin eta berak negar egiten zuen, ez zuelako nahi. Inguruan eduki ditu hikaren erreferente onak, baina sekula ez zaio gustatu izan. Ez dute entzun inoiz hika ez dela emakumeentzat aproposa.

• Hikaren erabilera-ohiturak

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Yolandaren senarrak ez zekien hika, baina behin bere aitonari hika hasi zitzaion, hark halaxe egiten ziola eta. Garai batean edukazio falta zen zaharragoei hika egitea. Ume txikiei hika egitea ere gogorra iruditzen zaio Yolandari. Senar-emazteen artean ere gaizki ikusita zegoen. Jonek ez duenez hika etxean jaso, ez zaio gaizki iruditzen edonori hika egitea. Itziar eta Olatzen gurasoek hika egiten zuten parekoekin eta ondorengoekin. Aitaren aldeko osaba-izebek hika egiten diote Yolandari. Itsusia ote den eztabaidatzen. Ohitura kontua izaten da.

• Noka gainbehera

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Mutilen hitanoa erabiltzen da, baina neskena galtzear dago. Toka zakarragoa da noka baino. Tokak (gizonezkoenak, alegia) "irabaziko" balu, emakumezkoena izango litzatekeela errua dio Yolandak, bere burua erruduntzat jota. Xabier Euzkitzek aspaldi esan omen zuen hika indartu beharra zegoela.

• Hika indartzeko aukerarik bai?

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Itziarrek eta Olatzek zaila ikusten dute hika indartzea. Yolandak ikusten du aukera, baina horretarako instituzioek, ikastetxeek... ahalegin handia egin beharko luketela uste du. Garai batean irakasleak azkoitiarrak ziren eta denek zekiten hika; gaur egun irakasle askok ez dakite eta zailagoa da.

• Noka beherantz, ez delako erabiltzen

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Noka hitz egiten badakitela uste dute. Julenek erabiltzen du berari hika egiten dioten zenbait neskarekin. Asierrek dio ez duela erabiltzen. Noka galtzen ari da, ez delako erabiltzen; baina ez da mutilen kontua soilik, neska askok ez dute hika egiten eta. Nagusiagoen artean noka eta toka bizirik daude oraindik.

• Xabier Munibe ikastolan Floreagan baino hika gehiago

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Kaletarrak dira, nahiz eta bien aitak baserri-girotik etorri. Gurasoak azkoitiarrak dituzte. Asier Floreaga ikastetxean ibili zen eta Julen ikastolan. Beraiek hika egiten dute, baina Asierri iruditzen zaio Floreaga ikastetxekoek hika gutxiago darabiltela ikastolakoek baino.

• Hika noiz hasi ziren

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Ez dakite ziur noiz hasiko ziren hika hizketan, baina kuadrillan hasiko zirela uste dute. Julenek osaba bati txiki-txikitatik egin izan dio. Asierri aitak eta osabek hika egin izan diote, baina Juleni osabak bakarrik. Anaia gazteagoari gehienbat hika egiten dio Julenek.

• Matematikako irakasleak hika

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Batxilergoan eduki zuten matematikako irakasleak hika egiten zien ikasle guztiei eta berari ere hika egiteko eskatu zien. Goiazkoa zen.

• Kuadrillan denek hika

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  DBH 1 edo 2. mailan hasi ziren elkarrekin kuadrillan. Adin bereko 40 mutil inguruk osatzen dute lagun-taldea eta denek egiten dute hika. Euren adineko neskek gero eta gehiago egiten dutela hika iruditzen zaie. Hala ere, mutilei zuzentzerakoan erabiltzen dute hika batik bat; beraien artean gutxi.

• Hika ondo erabiltzen ote duten zalantzak

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Eskolan hikako adizkiak ikasi zituztela eta noka ere ikasi zutela diote. Hala ere, gutxi erabiltzen dutenez, ahaztu egiten da. Julenek dio ez dakiela ziur ondo ala gaizki erabiltzen duen. Toka ondo erabiltzen ote duten ere zalantzak dituzte.

• Kuadrillako "zuzentzaileen" laguntza

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Hika hitz egiterakoan, askotan egiten duten akatsa: "iguel zik" esatea "iguel zitek" esan beharrean. Badituzte kuadrillan pare bat lagun halako akatsak zuzentzen dizkietenak.

• Hikaren etorkizuna; noka nola bultzatu

  Julen Aldalur Larrañaga (1999) Asier Odriozola Elorza (1999) Azkoitia

  Hika galduko balitz gertutasuna galduko luketela iruditzen zaie. Zuka egitea "oso robotikoa" izango litzateke. Beraiek bizi diren artean hika ez dela galduko diote. Noka bultzatzeko, irakatsi eta ekintzak antolatu beharko liratekeela dio Julenek. Asierri iruditzen zaio lehenbizi neskak hasi beharko liratekeela elkarrekin hika.

• Gurasoengandik jaso zuen hitanoa; ama ahizparekin noka

  Andoni Sagarna Izagirre (1947) Donostia

  Gurasoek hika egiten zioten eta naturalki ikasi zuen. Amaren ahizpa beraiekin bizi izan zen urte askoan eta elkarrekin noka egiten zuten. Noka asko entzun izan duen arren, ez du praktikarik. Ama baserrikoa zen eta askotan baserri giroko espresioak erabiltzen zituen.

• Euskaraz eta mutil artean hika beti

  Lander Iribar Zumeta (2004) Aimar Vázquez Saizar (2004) Usurbil

  Landerri aitonak hika egiten zion eta Aimarri ere bai bereak. Aitak ere egiten dio batzuetan Landerri. Euskaraz ari direnean, hika ari dira beti mutilen artean. Norbait hika hasten bazaio, Landerrek hika erantzuten dio, baina neskak ez zaizkio hika hasten. Beraiek erabiltzen duten hitanoa ez dela liburuetakoa diote, baina ikastetxean hikari buruzko klaseak eman beharko lirakeela.

• Hikaren gertutasuna; kontzientziaren beharra

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Hikak gertutasuna eta konplizitatea ematen duela eta zuka harreman-mota ezberdina sortzen dela dio. Lankide berri bati zuzentzean, lehenbizi ea euskaldun zaharra ala euskaldun berria zen begiratzen zuen, hika egiten hasteko. Baina euskaraz ondo moldatzen zirenekin, normalean, hika. Gaztetan ere, amari dendan laguntzen ziotenean, bezero askorekin hika. Hika egiteko kontzientzia eduki izan du beti, batez ere seme-alabak izan eta gero.

• Ikasleen gurasoekin, normalean, zuka

  Ixabel Jauregi Alberdi (1956) Azkoitia

  Amaren dendan bezeroekin hika egiten zuen gaztetan. Irakasle bezala, normalean zuka egin izan du gurasoekin, baina batzuekin hika ere bai, salbuespenez, batez ere gazteagoekin edo ikasle ohiekin.

• Auzoko lagunekin hika; kalean zuka

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Ezagutzen dituzte elkarrekin hika aritzen diren senar-emazteak, baina ez zaie oso egokia iruditzen. Beraiek hika ohitu ziren eta halaxe egin izan dute. Hika beraiekin batera bukatu dela uste dute, ondorengoei zuka egin izan diete eta. Auzoko lagunekin hika egiten zuten, baina kalera joandakoan zuka, batez ere ezezagunekin. Itziarrek gizonezkoei hika egiteko joera.

• Hika edo zuka egitea, ohitura kontua

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Azkoitia

  Seme-alabei umetatik zuka egiten ohitu dira eta bilobei ere beti halaxe egin izan diete. Itziarrek dio haserretutakoan egiten duela hika, barrutik halaxe ateratzen zaiolako. Hika egitea ohitura kontua dela iruditzen zaie.

• Zuka ohituta, baina hika gustuko

  Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Jonek beti zuka hitz egiten du, umetatik halaxe ohitu delako. Gustatzen zaio hika. Saiatuz gero, hika egiten asmatuko lukeela uste du, nahiz eta kostatuko litzaiokeen eta hanka sartuko lukeen zenbaitetan.

• Non eten da hikaren transmisioa?

  Itziar Arrieta Albizuri (1941) Olatz Arrieta Albizuri (1943) Yolanda Larrañaga Arrieta (1968) Jone Zabaleta Larrañaga (1998) Azkoitia

  Itziarrek harakin batekin lan egiten zuen. Berak hika egiten zion, baina hark sekula ez zion hika erantzun. Itziarrek gizonezkoei hika egiteko ohitura du. Olatzek dio lagunekin beti hika egiten duela.Transmisioa non eten den komentatzen. Bi aldeetako aiton-amonek hika egiten zioten Yolandari, baina gurasoek ez.