Hitanoari buruzko pasarteak

  • Xabier Eizagirre Seme-alabei hika eta azkoitiarrez

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Seme-alabei hika egiten die, baina, Azkoitian bizi izan balitz, agian lehentxeago hasiko zela uste du. Berak lanean eta seme-alabek eskolan euskara batua darabiltenez, etxean berea (Azkoitikoa) irakastea erabaki zuen, Azkoitira etortzen zirenerako belarria ohituta eduki zezaten.

  • Xabier Eizagirre Donostiako gazte kuadrilletan euskaraz aritzearekin nahikoa

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Familiako whatsapp taldean berari ere hika zuzendu izan zaizkio noizbehinka semea edo alaba, txantxa-giroan. Nahiz eta hori garai batean ez zegoen ondo ikusita, egokia iruditzen zaio, ikasi dezaten balio badu. Nahiz eta kuadrilla batetik bestera aldea egon daitekeen, gazteek Donostian ez dute hika aritzeko aukerarik eta euskaraz aritzea bera ere ez da izaten erraza batzuetan.

  • Xabier Eizagirre Hikaren erabilera egokia, hika jakitearen barruan

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa era naturalean jaso dutenek erabilera-ohiturak ere jaso izan dituzte oharkabean. Ez du uste "araurik" dagoenik, hika jakitearen barruan sartzen da egoki erabiltzea. Gogoan du behin mutil batek bere aitari toka egin ziola, hogei bat urte gazteagoa izanik. Aitak mutil hark ez zekiela euskaraz esan zuen.

  • Xabier Eizagirre Emakumeek euren buruari toka ala noka?

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Animaliei hika egin izan zaie. Orokorrean toka egin arren, kasu zehatz batzuetan baita noka ere, animalia emea denean. Hika aritzen direnek euren buruari ere hika egiten diote. Emakume batzuk esaten dute euren buruari toka egiten diotela. Xabier kontu horren inguruan hainbat emakumeri galdezka ibili omen da eta esaldi jakinetan bakarrik izango dela iruditzen zaio.

  • Xabier Eizagirre Hika, komunikazio-tresna

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hikak patxada ederra ematen duela dio. Gauza bitxitzat hartzen da, baina komunikazio-tresna ohikoa izan da. Gaztelaniazko tratamenduekin egiten du konparaketa.

  • Xabier Eizagirre Hika irakasteko beharra ikusi zuten IRALEn

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEn irakasle lanean ibili zen lehen urteetan ez zuten ikusten hika irakasteko beharrik. Baina azken urteetan, hika galbidera zihoala ikusita, euskara bera bezalaxe hika ere irakastea, lantzea eta zuzentzea komeni zela ikusi zuten. Eman izan dituen ikastaroetan hika batua erabili izan duenez, ia herrikoan baino erosoago sentitzen da. Ikastaroetan batuko formak landu arren, beti esaten die irakasleei, euren herrietako formek ere ekartzeko, egokiak diren bitartean.

  • Xabier Eizagirre Hikaren galera ostikada handia litzateke euskararentzat

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa galtzea hizkuntzarentzat ostikada handi bat izango litzatekeela uste du, hizkuntzak bere osotasunean egoten direlako osasuntsuen. Euskararen ajeak, era askotakoak.

  • Xabier Eizagirre Neskak nagusi hitano ikastaroetan

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEn hasi zen hitanoa lantzeko ikastaroak ematen, baina gerora handik kanpo ere eman izan ditu hainbat ikastaro Donostian, Oiartzunen... Emakumezkoak izan dira nagusi eman izan dituen ikastaroetan eta gehienak 40 urte ingurukoak. Oiartzunen gazteak animatu ziren, 14 urtetik 20ra bitartekoak, baina han ere gehienak neskak. Neskak hitano ikastaroetan hasteko arrazoiak.

  • Xabier Eizagirre Noka, mutilek ere jakin beharrekoa

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Gaur egun noka bultzatzeko hainbat proiektu jarri dira martxan, baina arrisku bat ikusten du Xabierrek: mutilak alde batera geratzea. Hitanoa bi norabidetakoa da eta mutilek ere jakin behar dute tokarekin ez dela nahikoa hika jakiteko. Berari tokatu izan zaizkio hika zekitelakoan toka bakarrik zekiten mutilak.

  • Xabier Eizagirre Gazteei hitanoaren inguruan azaldu beharrekoak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa duela gutxira arte komunikazio-tresna ohikoa izan dela azaldu behar zaie gazteei bere ustez. Horrekin batera, bi norabidetakoa dela irakatsi behar zaie, egoeran jarriz. Eta, azkenik, erabiltzen den hitanoan egiten diren akatsak zuzendu beharko lirateke. Inork ez dienez irakatsi, hitano markak jartzen dituzte jarri behar ez diren lekuetan ere.

  • Xabier Eizagirre Ahozkotasuna, herriko hizkera eta hitanoa, batera lantzeko aproposak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Garrantzitsua litzateke ikastetxeetan hitanoa txertatzea. Horretarako, kasu batzuetan, lehenengo irakasleak prestatu beharko lirateke. Bere ustez ahozkotasunarekin batera landu beharko litzateke hitanoa, era praktikoan, herriko euskararekin batera. Herri bakoitzean bertako aditz-formak landu beharko liratekeela uste du.

  • Xabier Eizagirre Hitanoaren egoera; lanketaren beharra

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoaren egoera euskararen egoerarekin doa pixka bat, baina euskara eskoletara edo komunikabideetara iritsi da euskara batuari esker eta lagunartekoa edo hitanoa atzera geratu da. Hitanoa orokorrean, baina, batez ere noka, gaitzetsi egin izan dira. Garai batean bertsolaritza ere garai bateko kontuekin, gizonezkoekin eta baserritarrekin lotzen zen, baina egoera asko aldatu da.

  • Xabier Eizagirre Hikaren eremua oso murriztuta

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    IRALEko irakasleek hainbat topaketa egiten zituzten ahozkotasuna nola landu eta beste hainbat kontu elkarbanatzeko. Topaketa horietako batean Gasteizen irakasle zebilen batek esan zion hikaren kontua gipuzkoarrentzat uzten zuela. Gipuzkoara joanda, askok esan izan diote hikaren kontua Azpeiti-Azkoitikoentzat uzten dutela. Azkoitira joandakoan, neska gazteak hika "mutilen kontua" dela esaten entzun izan ditu.

  • Xabier Eizagirre Hitanoa Bizkaian; hiketa adierazteko hitz edo espresioak

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa Bizkaian. Bizkaitar ezagun batzuk ikusi izan ditu telebistan hika, esaterako, Marino Lejarreta edo Amets Txurruka. Aulestin hitanoari "eztona ta baidona" esaten omen diote. Duela 19-20 urte azkoitiar bati "hitato" forma jaso zitzaion. Etimologiari begiratuta, egokia iruditzen zaio Euskaltzaindiak "hitano" hitza aukeratu izana.

  • Xabier Eizagirre Hitanoa biziberritzeko zer egin beharko litzatekeen

    Xabier Eizagirre Landa (1957) Azkoitia

    Hitanoa biziberritzeko zer egin beharko litzatekeen: irakasleak eta gurasoak kontzientziatu, beharrezkoa balitz, formakuntza eman, eredu onak eman...

  • Kontxita Biain Hika ez zitzaien gustatzen, baina hika egiten zuten

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    Kanpantxo auzoko lagunek hika hitz egiten zuten elkarrekin. Oraindik ere Gasteizen urte askoan bizi den lagunarekin hala egiten dute. Hala ere, ez zitzaien gustatzen hika, baserritarrena zela pentsatzen zutelako. Gizonezkoena ez, baina emakumezkoen hika gaizki ikusita zegoen. Pertsona jakin batzuekin oharkabean ateratzen zaie; konfiantza handiagoko pertsonekin izango dela uste du Kontxitak.

  • Kontxita Biain Norekin hika; askotan oharkabean

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    Kontxitak anaiari ez zion hika hitz egiten, errespetuagatik edo, zaharragoa zelako. Baina bere adin ingurukoa zen lehengusu batekin hika egiten zuen. Auzoko lagun batzuekin ere hika egiten zuen. Mari Terek esaten dio berak uste baino pertsona gehiagorekin egingo zuela hika, baina askotan konturatu ere ez direla egiten.

  • Esperanza Aiastui Mariaxun telefonoz hika ari zela, senarraren txantxa

    Esperanza Aiastui Aiastui (1942) Joxepi Arregi Aranburu (1936) Mariaxun Arregi Aranburu (1936) Pilar Guridi Aiastui (1935) Oñati

    Hika dabiltzanean konfiantzazko norbaitekin hitz egiten ari direla esan nahi du. Behin Mariaxun telefonoz hika ari zela, haren senarrak esandako txantxa kontatzen du Joxepik.

  • Kontxita Biain Emakumeek hika egitea gaizki ikusita

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    Emakumeen arteko hika gaizki ikusita zegoen, baldarra zela iruditzen zitzaien. Hortik etorriko zen hikaren galera. Etxekoak edo gertukoak ez zirenekin hika eginez gero, "geizki emuten xon" esaten zieten. Gizonezkoena, berriz, normaltzat hartzen zen.

  • Kontxita Biain Konfiantza izanez gero, hika; berez ikasi zuten

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    Kontxitak dio polita dela konfiantza duzunarekin hika egitea. Ezezagunekin ez litzaieke hika aterako. Zaharragoei hika egitea errespetu falta zen. Mari Terek dio inork ez diela hika erakutsi, berez ikasi zuten. Izan ere, euren sasoian eskolan dena gaztelaniaz egiten zen.