Hitanoari buruzko pasarteak

• Berorika, zuka edo hika

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Gurasoekin berorika hitz egiten zuten. Apaiza eta medikuari ere berdin. Senideen artean hika hitz egiten zuten. Oraindik ere seme-alabekin hika hitz egiten du eta haiek berarekin zuka.

• Euskara momentu eta leku bakoitzean

  Martin Zabala Agirre (1926) Andoain

  Gaztetan beti euskaraz egiten zuten lagunartean, hika hain zuzen ere. Berorika gutxi erabiltzen zuten, maila handiko gizonekin bakarrik. Euskara berdina da Tolosatik hasita Donostia aldera. Goierri aldean desberdindu egiten da euskara. Azpeitia eta Zarautz aldean ere euskara desberdindu egiten da.

• Neskekin "zu", mutilekin "hi"

  Apin Urreta Solagaistua (1926) Durango

  Neskekin "zu" egiten zuten eta mutilekin "hi", lagun zein neba-arrebekin. Seme eta ilobei. ostera, sekula ez die "hi" egin.

• Hika, zuka ala berorika

  Eusebia Etxeberria Amiano (1920) Gabiria

  Medikuari eta apaizari berorika egiten zieten. Alkateari eta gurasoei zuka. Gurasoek seme-alabei aldiz, hitanoz. Eta anai-arrebekin ala lagun arten ere hika.

• Anaiekin hika, baina gurasoei berorika

  Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

  Anaiekin hika egiten du. Bestela, bietara, baina hika kasik gehiago. Aitari eta amari, berriz, berorika egin izan die. Apaizari ere bai.

• Zuka, hika eta berorika: noiz eta norekin

  Santos Esnaola Esnaola (1930) Legorreta

  Lagunartean, mutilek euskaraz eta hika egiten zuten. Etxekoekin, ordea, beti zuka egin izan du. Baziren aitona-amonei berorika egiten zienak. Emakumeei zuka egiteko ohitura du. Herriko apaizari eta medikuari berorika egin behar izaten zitzaien.

• Ikastetxe eta irakasleen jarrera hitanoarekiko

  Ainara Elortza Izagirre (1979) Azkoitia

  Berak Gradu Bukaerako Laneko proposamena Floreaga ikastetxerako egin zuen. Ikastetxean ordurako mahai gainean zuten hitanoaren gaia eta interesa ikusi zuen. Ikastetxeko euskararen erabilera. Ikastetxe publikoetan irakasleak asko aldatzen dira eta irakasle askok ez dakite hika. Alabaren irakasleak hika egiten die. Irakasleen artean interesa piztu beharko litzatekeela uste du.

• `Erlauntza´ filmean noka

  Irati Lizarralde Alberdi (2004) Leire Lizarralde Alberdi (1999) Azkoitia

  Hitanoko erreferentzia gutxi dago eta dauden apurrak toka. Leirek dio berari asko gustatu zitzaiola `Erlauntza´ filmean noka entzutea eta halako erreferentziak behar liratekeela uste dute.

• Lehengusuekin toka; nokarik ez du erabiltzen

  Jaione Azpiazu Larrañaga (1969) Araitz Etxaniz Azpiazu (2004) Azkoitia

  Hika badaki, erabili ez arren, eta egingo lukeela iruditzen zaio. Hala ere, ahizparekin baino errazago hasiko litzateke lagunekin. Lehengusuei toka egiten die, nahiz eta haiek zuka erantzun.

• Hika bizitzen ohituta

  Jaione Azpiazu Larrañaga (1969) Azkoitia

  Gurasoek hika egiten zioten eta anai-arreben artean hala egin izan dute beti. Ume-umetatik egin izan du hika eta horixe iruditzen zaio ohikoena. Bere alabek edo herriko gazteek elkarrekin zuka egitea xelebrea iruditzen zaio.

• Hika edo zuka nori egiten zioten

  Maria Lezeta Errasti (1933) Maritxu Romaratezabala Badiola (1935) Eskoriatza

  Euskararen erabilera: hika nori egiten dioten. Ohituraren arabera, batzuei hika eta beste batzuei zuka. Hika egitea oso gauza polita dela uste dute. Zuka, konfiantza gutxiago dutenekin egiten dute.

• Neska batzuekin hika eta beste batzuekin zuka

  Javier Zubizarreta Zubizarreta (1955) Azkoitia

  Anai-arreben artean hika hitz egiten zuten umetatik. Gurasoekin zuka. Mutilek hika jarduten zuten elkarrekin. Geroago, neskekin harremanetan hasi zirenean, neska batzuekin hika eta beste batzuekin zuka. Ez daki zein den horretarako arrazoia; lehen hitza nola egiten den edo. Eta hizketa-ohitura hori urteetan mantentzen da gero.

• Inguruko herrietako euskarak doinu desberdina

  Juanita Isasti Otamendi (1918) Getaria

  Zarauztarrek eta zumaiarrek desberdin hitz egiten omen dute, eta erraz antzematen omen da nongoak diren. Getariako baserritar eta kaletarren artean ez dute alderik somatzen. Beraiek beti hika egiteko ohitura izan dute. Nagusiagoei hika egitea errespetu falta. Lehen berorika ere egiten zen, baina Juanitak ez zuen erabiltzen. Senar-emazteek hika egitea ez zaio gustatzen.

• Lagunartean, hika

  Pello Garaikoetxea Gibelalde (1930) Lizartza

  Lagunartean hika hitz egiten izan du. Guraso eta senideekin, berriz, zuka.

• Hitanoa kantetan

  Ainara Elortza Izagirre (1979) Azkoitia

  Kantei dagokienez, badira hitanoa erabiltzen dutenak, baita noka darabiltenak ere. Oskorriren bilduma aipatzen du. Kanta batzuen bertsio berrienetan hika-tik zuka-rako aldaketa egin da. Kantetan azaltzen diren hika arrasto txikiek umeak hitanora ohitzeko balio dute.

• Neskei gehienetan "zuka" egiten zieten

  Bitoriano Apalategi Aranburu (1921) Jose Usabiaga Etxeberria (1923) Juan Bautista Usabiaga Etxeberria (1923) Beasain

  Berorika; zuka; hiIka. Lagunartean edo familian nola egiten zuten. Neskei gehienetan zuka. Emakumeak beraien artean hika egiten zuten sarritan.

• Nondik dator nokaren beherakada?

  Leire Larrañaga Sudupe (1981) Azkoitia

  Ez du entzun inoiz hikaren aurkako hitz txarrik, baina nokaren beherakadaren atzean zerbait egon behar dela iruditzen zaio. Bere etxean, esaterako, anaiari hika eta berari zuka egin izan diete eta berak normaltasunez jaso du hori. Berari hika hasteko kontzientzia piztu zitzaion, baina beste askok ez dute pauso hori ematen. Neska gazteagoek gutxik darabilte hika.

• Trikiti-giroan hikarako joera

  Araitz Etxaniz Azpiazu (2004) Azkoitia

  Araitzek dio trikiti-giroan mutil zaharrago batzuek noka hitz egiten diotela. Izan liteke parranda-giroan edo giro alai horretan hikarako joera nagusitzea.

• Euskaraz hitz egiteko lotsa

  Martin Zabala Agirre (1926) Andoain

  Baserrikoei gehixeago kostatzen zitzaien gaztelaniaz moldatzea. Gaztetan ez zuten ohiturarik lagunartean erdaraz hitz egiteko. Baina garai hartan erdaraz hitz egitea kategoriaren seinale zen; nesken artean hika hitz egitea lotsagarria zen.

• Euskararen egoera; hika, zuka, berorika

  Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

  Hizkuntzaren egoera. Parrokoak euskaldunak izan arren umeei ez zieten euskaraz hitz egiten. Hika, zuka, berorika.